قضایای تحلیلی وضع بسیار روشنی دارند. ما قضیه ای را تحلیلی می گوییم كه
محمول از بطن موضوع استنتاج می شود، یعنی موضوع مشتمل بر محمول است؛
یعنی مفهوم محمول داخل در مفهوم موضوع است و اگر ما بخواهیم موضوع را
تعریف می كنیم در تعریف موضوع این محمول هست و جزء ذات اوست. مثلا وقتی
می گوییم: «این خط كمیت است» كمیت جزء ماهیت و ذات خط است؛ یعنی كمیت
چیزی نیست كه بر خط علاوه شده باشد. و یا اگر با فرض پذیرفتن این مطلب كه
ماهیت انسان، جوهر جسمانی نامی حساس ناطق است، بگوییم: «انسان جوهر
است» ، «انسان جسم است» ، «انسان نامی است» ، «انسان حساس است» ، «انسان
مجموعه آثار شهید مطهری . ج9، ص: 142
ناطق است» ، هر كدام از اینها را كه بگوییم قضیه ای است تحلیلی؛ و قضایای
تحلیلی را احدی انكار نمی كند، برای اینكه فرض موضوع مستلزم محمول است.