[1] . گاهی خلط شدن اصطلاحات، منشأ اشتباهات خیلی بزرگ می شود. از اصطلاحاتی كه در مورد آن میان ما هم این خلط و اشتباه در قدیم بوده ولی بعدها متأخرین آنها را از یكدیگر تفكیك كردند كه دیگر در اصطلاح متأخرین اشتباه نمی شود [ «عرض» و «عرضی» است ] . در میان فرنگیها هم نظیر این اشتباه را همیشه می بینیم. منطقیین و فلاسفه دو اصطلاح دارند. یك اصطلاح همان است كه در باب كلیات خمس به كار می رود كه كلیات را به پنج قسم تقسیم می كنند: جنس، نوع و فصل (كه این سه كلی را «ذاتی» می گویند) و عرض خاص و عرض عام كه این دو كلی را «عرَضی» می گویند. غالباً می گویند «عرض خاص» و «عرض عام» ولی گاهی می گویند «عرضی خاص» و «عرضی عام» . البته اگر عرضی خاص و عرضی عام بگویند بهتر است یعنی كمتر اشتباه می شود ولی معمولاً- از جمله در حاشیه ی ملا عبداللّه - عرض خاص و عرض عام می گویند. این یك اصطلاح. در اینجا عرض (كه بهتر است عرضی بگوییم) در مقابل چه چیز قرار می گیرد؟ در مقابل ذاتی؛ پس كلی یا ذاتی است یا عرضی، و عرض در اینجا به معنی عرضی است.

فلاسفه و منطقیین اصطلاح دیگری دارند، آنجا كه ماهیات را به ده مقوله ی اصلی دسته بندی می كنند كه یك مقوله جوهر است و نُه مقوله ی دیگر عبارتند از: كم، كیف، اضافه، أین، متی، وضع، جده، ان یفعل و ان ینفعل كه به آنها «مقولات عرضی» می گویند. در اینجا عرض یا عرضی در مقابل جوهر قرار می گیرد در حالی كه در باب كلیات خمس در مقابل ذاتی قرار می گیرد و اینها با یكدیگر تفاوت دارند و در واقع اصلاً ربطی به یكدیگر ندارند. آیا لازمه ی عرضی بودن و ذاتی نبودن امری در باب كلیات خمس این است كه آن امر عرض باشد و جوهر نباشد؟ ممكن است امری، ذاتی باشد و در عین حال عرض در مقابل جوهر باشد. چون ذاتی و عرضی در باب كلیات خمس امری نسبی یعنی مقایسه ای است. ذاتی در باب كلیات خمس یعنی شی ء، خارج از ذات نباشد؛ خوب، هر عرض هم ماهیتی دارد، جنسی دارد، فصلی دارد، نوعی دارد، جنس و فصل و نوعش ذاتی خودش است. ممكن است چیزی جوهر باشد ولی از نظر باب كلیات خمس عرضی باشد. مثلاً جنس و فصلِ جوهرها، جوهر هستند اما جنس، عرضی فصل است و فصل عرضی جنس است و هر دو آنها ذاتی نوع هستند. پس در عین اینكه جنس در مقایسه ی با فصل، عرضی فصل است و ذاتی فصل نیست اما در عین حال جوهر است نه عرض. آنوقت غیر از كلمه ی عرضی، كلمه ی «عارض» هم داریم كه جمع عارض می شود «عوارض» .

البته گاهی این اصطلاحات خیلی مشخص نیست و انسان بیشتر از روی قرینه باید مقصود را به دست بیاورد.

در مورد خود ذاتی، باز دو اصطلاح داریم: ذاتی باب كلیات خمس و ذاتی باب برهان. ذاتی باب كلیات خمس باید خارج از ذات نباشد كه می شود جنس و نوع و فصل، ولی ذاتی باب برهان یعنی آنچه محال است از ذات منفك شود، اعم از اینكه ذاتی باب ایساغوجی باشد یعنی جنس و نوع و فصل باشد یا عرضی باب ایساغوجی باشد اما عرضی لازم.

«عوارض» یك مفهوم اعم است. عوارض یعنی آن چیزی كه ذاتی باب ایساغوجی نباشد. وقتی فخر رازی در باب جسم می گوید: «آن كه عارض جسم می شود» در اینجا بهتر است ما تعبیر به عرَض بكنیم، چون تصور فخر رازی از جسم این بوده كه جسم یك ماهیتی است كه از خودش مستقلاً در خارج وجود دارد، یعنی فكر نكرده است كه جسم مستقل از صورت نوعیه نمی تواند وجود داشته باشد. چون فكر كرده كه جسم، خودش یك ماهیت تامّی است ناچار هرچه كه برای جسم فرض كرده، آن را به منزله ی یك عرض برای یك جوهر فرض كرده است، در صورتی كه آنچه كه عارض بر جسم می شود ممكن است از نوع صورت نوعیه باشد كه در این صورت جوهر است نه عرض.