بسم اللّه الرحمن الرحیم.
فی تحقیق القول فی نحو وجود الحركة.
«قال الشیخ فی الشفاء: الحركة اسم لمعنیین. . . »
[1]. .
این فصل را تحت عنوان «فی تحقیق القول فی نحو وجود الحركة» عنوان كرده اند.
می خواهند تحقیق كنند و ببینند كه چیزی به نام حركت كه در خارج وجود دارد
وجودش چگونه وجودی است؟ آیا این وجود یك وجود بسیط «نقطه مانند» است،
یعنی قابل تجزی به اجزاء نیست یا اینكه وجودش یك وجود «خط مانند» است،
یعنی قابل تجزی به اجزاء است؟ قهراً اگر وجود حركت نقطه مانند باشد، لازمه اش
این است كه امری دفعی الوجود و آنی الوجود و در عین حال مستمر البقاء باشد؛ یك
امر بسیط غیر متجزی كه در «آن» حادث می شود و بعد در زمان باقی می ماند. ولی
اگر وجود حركت را خط مانند بدانیم حركت در این صورت امری نیست كه در آنْ
حادث شود؛ حدوثش حدوث آنی نیست بلكه حدوث زمانی است و این حدوث.
مجموعه آثار شهید مطهری . ج11، ص: 62
مستمر است و یك فنای مستمر هم دارد.
پس می خواهیم ببینیم كه آیا نحوه ی وجود حركت از قبیل نحوه ی وجود نقطه ی هندسی
است یا از قبیل نحوه ی وجود خط هندسی است كه اینها دو نوع وجود و دو نحوه ی از
وجودند. به همین جهت است كه عرض كردیم كه حق این بود كه مرحوم آخوند
تعاریف حركت را بعد از این فصل قرار می دادند. ما یك شی ء را كه تعریف می كنیم
اول باید نحوه ی وجود آن را تشخیص دهیم كه چه نحوه ای از وجود دارد و بعد وارد
تعریف آن بشویم.
در اینجا هم مرحوم آخوند از كلمات شیخ استفاده می كند. ابتدا مطلبی را از شیخ به
تفصیل نقل می كند و بعد می فرماید: «و فیه مواضع من الانظار نقضاً و إحكاماً» یعنی
مطلب شیخ محل نظرهایی است كه بعضی از این نظرها، نظرهای منفی و نقضی و
ردّی است و بعضی، نظرهای توجیهی و تأییدی است؛ برخی رد نظریه ی شیخ است و
برخی توجیهی است برای حرف شیخ.
[1] .
اسفار، ج 3، مرحله ی 7، فصل 11، ص 31.