آیا فعلیت، علت قوه است یا قوه علت فعلیت؟ در اینجا باید به بحثی كه فلاسفه در
باب علت و معلول و نیز در باب ماده و صورت مطرح می كنند اشاره كنیم. در آنجا
می گویند صورت برای ماده «شریكة العلة» است؛ یعنی هر صورت برای ماده ی خود به
منزله ی «جزء علت» است. پس نسبت میان صورت و ماده، به وجهی نسبت میان
علت و معلول است. هر قوه ای همیشه در پناه یك فعلیت وجود دارد و قوه ی محض
مجموعه آثار شهید مطهری . ج11، ص: 221
نمی تواند وجود داشته باشد. اگر می گوییم در الف قوه ی ب هست، این قوه در ضمن
فعلیت الف و در پناه علیت الف موجود است. پس اگر فعلیت الف نبود، این قوه
وجود نداشت و فعلیت الف به منزله ی علت این قوه است. پس هر قوه ای همراه یك
فعلیت و در پناه یك فعلیت وجود دارد كه نسبت آن فعلیت به این قوه، نسبت علت
به معلول و به تعبیر دیگر نسبت «جزء العله» یا «شریكة العلة» به معلول است. پس
فعلیت از این نظر بر قوه «تقدم بالعلیه» دارد.