باقی می ماند پنج مقوله ی دیگر: اضافه، جده، متی ، «أن یفعل» و «أن ینفعل» . ایشان می گوید- و دیگران هم گفته اند- كه در مقوله ی اضافه و مقوله ی جده به یك معنا حركت هست و به یك معنا حركت در این دو مقوله نیست. در محل خودش هم اثبات شدهاست كه مقوله ی اضافه و مقوله ی جده، چون مقولاتی نسبی هستند و. . . [1]مقوله ی انتزاعی و لذا از معقولات ثانیه اند. امر انتزاعی تابع منشأ انتزاع است. اگر حركت در منشأ انتزاع واقع شود، به تبع، در امر انتزاعی هم هست و اگر واقع نشود در امر انتزاعی هم حركت نیست. پس این سؤال اصلاً قابل طرح نیست كه آیا در مقوله ی اضافه و مقوله ی جده حركت واقع می شود یا نه، چون امور انتزاعی، بالذات حكمی ندارند. مثلاً اگر اضافه متعلق به جوهر باشد اگر بگوییم حركت در جوهر هست، در اضافه ای هم كه به جوهر تعلق دارد حركت هست و اگر بگوییم حركت در جوهر نیست، در اضافه ای هم كه به جوهر تعلق دارد حركت نیست.

پس تا اینجا به این نتیجه رسیده ایم كه طبق قول مورد قبول حكما حركت در چهار مقوله واقع می شود. یك مقوله مورد اختلاف مرحوم آخوند و دیگران است كه همان جوهر است كه البته از زمان آخوند به این طرف دیگر حكما معمولاً نظر ایشان را قبول كرده اند. در دو مقوله هم حركت قابل طرح نیست به بیانی كه گذشت.

سه مقوله ی دیگر باقی می ماند: مقوله ی متی، مقوله ی فعل (أن یفعل) و مقوله ی انفعال (أن ینفعل) . قدمای قبل از مرحوم آخوند قائل بودند كه حركت در این سه مقوله واقع نمی شود و مرحوم آخوند و هركس بعد از ایشان آمده همین را گفته است. باز در اینجا یگانه كسی كه مخالفت كرده و گفته است كه حركت در این سه مقوله واقع می شود آقای طباطبایی هستند كه این مطلب را، هم در حاشیه ی اسفار و هم پیش از آن در رساله ی مستقلی كه در باب قوه و فعل تألیف كرده اند و هنوز چاپ نشده بیان كرده اند [2].

---