بسم اللّه الرحمن الرحیم.
«و لیس تمامیته بمجرد الجسمیة بل هی مبدء قوته و حامل إمكانه. . . »
[1].
بحث ما درباره ی مسئله ی بقای موضوع در حركت جوهری و در حركت كمّی بود. گفتیم
كه این مسئله یك معضل بزرگ بوده است، معضلی كه برای مثل شیخ در باب حركت
جوهری سبب نفی حركت جوهری شده است و در باب حركت كمّی- با اینكه شیخ
منكر حركت كمّی نیست و نمی تواند باشد- سبب شده است كه شیخ نتواند موضوع
حركت كمّی را توجیه كند. او تنها چند فرض را مطرح كرده است بدون آنكه خودش
به هیچ یك از آنها اعتماد كند و در آخر گفته است كه شاید بعدها دیگران این معضل
را حل كنند.
مرحوم آخوند می خواهند هم در باب حركت كمّی و هم در باب حركت جوهری
این مشكل را حل كنند. البته باز این مطلب را فراموش نكنیم كه در ابتدا ما راجع به
اینكه اصلاً چرا در باب حركت نیازمند به فرض موضوع هستیم و آیا در باب حركت
جوهری چنین نیازی وجود دارد یا ندارد، بحث كردیم و بعد هم شاید.
مجموعه آثار شهید مطهری . ج11، ص: 466
بحث كنیم.
می توان گفت كه اساساً نیازی به فرض موضوع باقیِ مستمر نیست، ولی فعلاً فرض
مرحوم آخوند این است كه نیاز به چنین موضوعی هست.
[1] .
اسفار ، ج 3، مرحله ی 7، فصل 25، ص 94.