مطلب دوم مرحوم آخوند این بود كه در حركت اشتدادی تبدل ذات صورت می گیرد
و در بیان مطلب سوم گفتیم كه در حركت، یك شی ء واحد است كه از ابتدا تا انتهای
حركت باقی است. پس هم تبدل ذات صورت گرفته و هم آن شی ء باقی است. به
عبارت دیگر اگر نظر به وجود كنیم یك وجود واحد متصل ممتد است و اگر نظر به
ماهیت كنیم هیچ وحدتی در اینجا محفوظ نیست.
از اینجا معلوم می شود كه از میان سه اصلی كه مرحوم آخوند در مورد حركت
اشتدادی بیان كرد و به عبارت دیگر سه نتیجه ای كه از حركات اشتدادی گرفت
(یعنی اصالت وجود، انقلاب ذات و نوعی جامعیت اضداد) ، دو نتیجه ی اخیر از آن
اصل اولی استنباط می شود. این اصالت وجود است كه به ما این امكان را می دهد كه
انقلاب یا تبدل ذات را در حركات اشتدادی تصدیق كنیم و نیز آن اصل سوم را- كه
ما از آن به نوعی جامعیت اضداد تعبیر كردیم- بتوانیم تعقل كنیم.