بسم اللّه الرحمن الرحیم.
فی أنّ المبدأ القریب لهذه الافاعیل و الحركات المخصوصة.
لیس أمراً مفارقا عن المادة.
«فنقول: اختصاص هذا الجسم بقبول هذا التأثیر عن مفارق. . . »
[1]. .
عنوان بحث این است كه مبدأ قریب یعنی علت مباشر و نزدیك حركاتی كه در این
عالم وجود دارد یك حقیقت مجرد از ماده نیست، بلكه علت قریب و مباشر این
حركات (اعم از حركات اینی مثل حركت زمین به دور خورشید و یا حركات وضعی
مثل حركت زمین به دور خودش و یا حركات كمّی مثل رشد و نموها و یا حركات
كیفی مثل دگرگونی در كیفیتها) حقیقت یا حقیقتهایی است كه به نحوی مادی
هستند.
اینجا كلمه ی «مفارق» به كار برده شده است. مفارق، از ماده ی مفارقت است یعنی
حقیقتی كه از ماده مفارق و جداست. پس اینجا عنوان فصل یك عنوان سلبی است:
مجموعه آثار شهید مطهری . ج11، ص: 182
اینكه علت قریب و مباشر حركات عرَضی یك امر مفارق و یك امر مجرد نیست.
البته گفته خواهد شد كه علت مباشر چیست ولی در اینجا ما اولاً و بالذات در مقام
بیان آنچه علت مباشر است و نیز اثبات آن نیستیم، بلكه در مقام نفی این هستیم كه
علت، امری مفارق است. البته لازمه ی نفی اینكه علت مباشر، مفارق است این است
كه علت مباشر یك امر غیر مفارق است. اما این امر غیرمفارق را در باب حركات
اثبات نمی كنند و در
اسفار هم در باب حركت چگونگی اثبات آن را مطرح نمی كنند،
بلكه در مباحث جواهر و اعراض به طور تفصیلی به اثبات آن می پردازند. در اینجا
برای توضیح مقصود از این فصل باید مسائلی را عرض كنم.
[1] .
اسفار ، ج 3، مرحله ی 7، فصل 15، ص 48.