سؤال اول: «عقل بالقوه یعنی چه؟ عقل بودن با بالقوه بودن سازگار نیست، زیرا عقل بودن مساوی است با مجرد بودن، و مجرد بودن مساوی است با بالفعل بودن. پس فرض عقل بالقوه مساوی است با فرض بالفعل بالقوه. این مطلب ثابت است كه آن قوه و نیرویی كه در ما هست كه ادراك معقولات می كند مجرد از ماده است و حكما گفته اند كه هر مجرد از ماده ای عقل بالفعل است. پس عقل بالقوه چه معنی دارد؟ اگر گفته شود: عقل همواره بالفعل است و بالقوه بودن عقل به معنی مانع داشتن آن است یعنی اشتغال به بدن مانع و عایق عقل است.

در جواب می گوییم: بدن عایق و مانع عقل نیست بلكه برای آن نافع است و عقل ازبدن منتفع می شود، و چون عقل از بدن منتفع می شود می توان گفت كه صرف تجرد برای عقل بودن كافی نیست، انتفاع به بدن هم شرط است.

جواب: مجرد بر دو قسم است: مجرد تام، مانند عقول قاهره كه مطلقا از ماده بی نیازند، و مجرد غیر تام مانند نفس ناطقه. مجرد تام آن است كه ماده نه در قوامش دخالت دارد (یعنی ماده جزء حقیقتش نیست) و نه در حدوثش دخالت دارد و نه در تشخصش. برهانی كه ثابت می كند تجرد مساوی با فعلیت است در مورد تجرد تام است. مجرد تام التجرد از هر نوع قوه و استعداد و آمادگی برای چیز دیگر شدن خالی است، اما مجرد غیر تام، مانند نفس، از قوه و استعداد چیز دیگر شدن خالی نیست.

اینكه گفته شد: «بدن به دلیل اینكه برای عقل نافع است پس عایق آن نخواهد بود» صحیح نیست. جای شگفتی نیست كه یك چیز از یك نظر مانع باشد و از نظر دیگر شرط و نافع. برای این مطلب به نسخه ای از اشارات كه فرستاده شده است مراجعه شود. » [1]