اگر تضاد و اختلاف بین عناصر نباشد تأثیر و تأثر معنا ندارد. فی المثل اگر فقط اكسیژنها را كنار یكدیگر بگذاریم آنچه این دارد آن دارد و آنچه این ندارد آن ندارد، این چیزی ندارد به آن بدهد و آن چیزی ندارد كه این بخواهد از آن بگیرد، در نتیجه صورت جدیدی حاصل نمی شود. این است كه زمینه تركیب و ایجاد شئ جدید را همین اختلافها به وجود می آورند (این همان نقش تأثیرات عرضی در تكامل طولی است) . ولی در عین حال این اموری كه با هم تضاد و اختلاف دارند تمام وجودشان در ناسازگاری خلاصه نمی شود، سازگاری هم دارند كه همان «میل تركیبی» نام دارد كه محصول نوعی جذب و دفع است (غیر از جاذبه و دافعه نیوتن) . مثلاً پیدایش مركّبات نتیجه جذبها یعنی سازگاریها و دفعها یعنی ناسازگاریهاست. اگر همدیگر را جذب نكنند روی هم اثر نمی گذارند و اگر اختلاف نداشته باشند باز روی هم اثر نمی گذارند. بهترین مثال، تجاذبهایی است كه در عالم موجودات بالاخص حیوانات و انسان پیدا می شود. این دو جنسی بودن انسان است كه منشأ نوعی تركیب و توالد و تناسل و ادامه نوع است. اگر همه انسانها به شكل مرد آفریده شده بودند نه یكدیگر را جذب می كردند و نه اثر روی هم می گذاشتند و اگر همه زن آفریده می شدند باز هم با هم تركیب نمی شدند ولی این نوع اختلاف و تضاد كه میان دو جسم هست در عین حال منشأ تجاذب و تركیب هم هست.

همین اختلاف است كه سبب كشش اینها به سوی یكدیگر و در نتیجه متحد شدن و یكی شدن و یك واحد كامل تر را به وجود آوردن است و همین است كه سبب می شود یك انسان در خانواده، تكامل یافته تر از یك انسان مجرد باشد. خود زندگی خانوادگی نوعی تكامل است [1].

---