در مغرب زمین مسئله به شكل دیگری توجیه شد به طوری كه نتیجه ای درست مخالف آن نتیجه به دست آمد. گروهی از فلاسفه غرب دو اصل ناسازگاری و حركت را به یكدیگر پیوند زدند و گفتند كه ناسازگاری علت و توجیه كننده حركت است، كه این حرف در جهان انعكاس زیادی یافت. اما خود ناسازگاری از كجا پیدا شد؟ اینجاست كه تا مقدمه ای كه منتهی به این نظریه شده است توضیح داده نشود این مطلب روشن نمی شود.

آنها این نتیجه را از منطق دیالكتیك هگل گرفتند كه اتفاقا خود او از این منطق چنین نتیجه ای را نگرفته بود. منطق ساخته و پرداخته هگل، برای خودش یك نتیجه و برای برخی شاگردانش نتیجه ای معكوس آن داشت.

هگل چه می گفت؟ تا سخن او روشن نشود سخن پیروان او را نمی توان تشریح كرد و نمی توان نقاط قوّت یا ضعف آن را روشن نمود. هگل یك اختلاف بسیار اساسی با همه فلاسفه جهان ابراز كرد. او پرسید فلسفه یعنی چه؟ و جواب داد: فلسفه یعنی توضیح جهان هستی. بعد گفت: توضیح جهان هستی از چه راه؟ و جواب داد: تاكنون فلاسفه جهان خواسته اند جهان هستی را از طریق علیت توضیح دهند و این بر اساس یك اشتباه و یك مقایسه بوده است. دیده اند در امور جزئی می توان قوانین حاكم بر اشیاء را از راه علت و با قانون علیت توضیح داد: آب چرا یخ بسته است؟ برای اینكه درجه حرارت چند درجه زیر صفر است و آب یخ می بندد. علت یخ بستن آب، سرمای زیر صفر است. آب آن سماور چرا بخار شده است؟ برای اینكه حرارت بیش از 100درجه است و آب را بخار كرده است.

هگل می گوید: اینها خیال كرده اند كه جهان را هم می توان با علیت توضیح داد، حال آنكه به دو دلیل چنین كاری ممكن نیست:

1. فرض كنیم جهان را توضیح دهیم به علتی، و علتش را به علتی، و علتش را به علتی و. . . آخرش یا به جایی می رسیم و یا نمی رسیم. اگر به جایی نرسیم پس به توضیحی نرسیده ایم یعنی جهان توضیح داده نشده است؛ چون الف را اگر توضیح بدهیم به ب، ب خودش نیاز به توضیح دیگری دارد و آن ج است، در نتیجه الف هم برای توضیح نیاز به ج دارد و همین طور. پس جهان توضیح داده نمی شود. اگر هم برسیم به علت نخستین، سلسله توضیحات در یك جا می ایستد كه آن علت نخستین است. پس باز فلسفه از ایفای نقش خود باز می ماند، چون ممكن است كسی بپرسد خود علت نخستین را چگونه می توان توضیح داد یا چرا علت نخستین، علت نخستین شده است؟ پس خودش بی توضیح می ماند. لذا مادّیون و الهیون كه خواسته اند جهان را از راه علیت توضیح دهند به همین دلیل موفق نشده اند؛ یكی علة العلل را خدا می داند، یكی سوفسطایی شده و علة العلل را ذهن دانسته، و دیگری مادی شده و علة العلل را ماده دانسته است، ولی به هرچه برسیم بالاخره علت نخستین بدون توضیح می ماند.