اسلام صریح می گوید: «إِنْ تَتَّقُوا اَللّهَ یَجْعَلْ لَكُمْ فُرْقاناً» [1]تقوا داشته باشید، می بینید مایه ی تمیز در دل شما پیدا می شود؛ پاك باشید، خودتان را منزه نگه دارید، خدای متعال به دل شما نور می پاشد، مایه ی تمیز دادن حق از باطل به شما می دهد.

در آیه ی دیگر می فرماید: «وَ اَلَّذِینَ اِهْتَدَوْا زادَهُمْ هُدیً» [2]كسانی كه مهتدی هستند خدا بر هدایتشان می افزاید. تو یك قدم به سوی خدا بردار خدا یك قدم بزرگ تر به سوی تو بر می دارد(زادَهُمْ هُدیً) .

ببینید قرآن راجع به اصحاب كهف [3]چطور حرف می زند و چگونه معنویّت و به اصطلاح مادّیّت یا برون و درون را یكی قرار می دهد: «نَحْنُ نَقُصُّ عَلَیْكَ نَبَأَهُمْ بِالْحَقِّ إِنَّهُمْ فِتْیَةٌ آمَنُوا بِرَبِّهِمْ وَ زِدْناهُمْ هُدیً وَ رَبَطْنا عَلی قُلُوبِهِمْ إِذْ قامُوا فَقالُوا رَبُّنا رَبُّ اَلسَّماواتِ وَ اَلْأَرْضِ لَنْ نَدْعُوَا مِنْ دُونِهِ إِلهاً لَقَدْ قُلْنا إِذاً شَطَطاً» [4]ای پیامبر! برای تو داستان اینها را كه حقیقت است - افسانه نیست- بیان می كنیم: اینها جوانمردانی بودند كه به پروردگار خود ایمان آوردند و تسلیم پروردگارشان شدند، ما هم بر هدایت معنوی آنها افزودیم؛ آنها یك قدم به سوی ما برداشتند و ما دو قدم به سوی آنها برداشتیم: یكی اینكه به آنها روشنی بخشیدیم و دیگر آنكه به آنان قوّت قلب عطا كردیم (كه قرآن در بعضی موارد از آن تعبیر به «انزال سكینه» می كند: «فَأَنْزَلَ اَللّهُ سَكِینَتَهُ عَلَیْهِ وَ أَیَّدَهُ بِجُنُودٍ لَمْ تَرَوْها» [5]و در جای دیگر می فرماید: «ثُمَّ أَنْزَلَ اَللّهُ سَكِینَتَهُ عَلی رَسُولِهِ وَ عَلَی اَلْمُؤْمِنِینَ» [6]كه راجع به همه ی مؤمنین بیان می كند) . اینها در یك نظام شرك آمیز و شرك آلود قرار گرفته بودند و بر علیه این نظام قیام و طغیان كردند، ما هم به حكم ایمان و عقیده ای كه داشتند بر بصیرت و قوّت قلب و شجاعتشان و بر حماسه و سطوت روحی آنها افزودیم، چرا؟ پاداش كارهایشان بود كه به آنها دادیم؛ در همین دنیا پاداش دادیم «فَقالُوا رَبُّنا رَبُّ اَلسَّماواتِ وَ اَلْأَرْضِ» پروردگار ما، آن پروردگاری كه باید در مقابلش تسلیم شویم، آن نیرویی كه فقط باید در برابر او خاضع شویم جز پروردگار آسمانها و زمین نیست و جز او به پروردگاری ایمان و اذعان نداریم؛ اگر غیر از خدای عالم معبود دیگری برای خود اتخاذ كنیم خیلی اشتباه كرده ایم و به راه غلط رفته ایم. این، توأم بودن ایندو با یكدیگر است.

بشر غالباً در حالت افراط یا تفریط است و در نقطه ی وسط كمتر می ایستد. قرنها غرق در موجهای درون گرایی بودیم و اعراض از بیرون گرایی می كردیم، و من حس می كنم كه باز كم كم متوجه بیرون گرایی می شویم و در حال اعراض از درون هستیم، آن هم به عنوان اینكه در اسلام چنین مسائلی مطرح نیست.

---