ایرادی كه [گفتیم ] راسل گرفته است، این ایراد است: تازه وقتی موشكافی
می كنیم می بینیم اتفاقا تو در میان شناختهای خودمعیار [كه آن را قبول نداری ] چیزی
را به عنوان شناخت خودمعیار قبول كرده ای كه شناخت خودمعیار هم نیست. خیال
كرده ای اگر فرضیه ای را مورد آزمایش عملی قرار دادیم و نتیجه ی مثبت داد [دلیل
صحّت آن است ] . به قول راسل این وقتی درست است كه احتمال وجود فرضیه ی
مجموعه آثار شهید مطهری . ج13، ص: 482
دیگری را در كنار این فرضیه ندهیم، ولی اگر این احتمال وجود دارد كه یك یا چند
فرضیه ی دیگر هم اینجا موجود است، از كجا می توان فهمید كه نتیجه ی درستی كه به دست
آمده ناشی از این فرضیه است؟ شاید یك فرضیه ی دیگر هم در اینجا وجود داشته باشد
[كه همین نتیجه را می دهد؛ و می دانیم كه فقط یكی از این دو فرضیه می تواند حقیقی و
صحیح باشد] .