آنچه كه ابتكار ماركس است، ماتریالیسم تاریخی یعنی تفسیر مادی تاریخ است. البته او نظریات اقتصادی هم داشته است ولی ما فعلا به جنبه ی فلسفی افكار او كار داریم و در فلسفه ی ماركس آنچه را كه به ماركس نسبت می دهند و او را قهرمان آن می دانند ماتریالیسم تاریخی یعنی تفسیر مادی تاریخ است كه خودش فلسفه ای است در جامعه شناسی. به این ترتیب سوسیالیسمی هم كه ماركس پیشنهاد می كند می شود یك سوسیالیسم علمی نه سوسیالیسم تخیلی و رؤیایی به قول خود ماركسیستها، زیرا بر اساس ماتریالیسم تاریخی استوار است. طبق نظر ماركس تاریخ یك سیر جبری و قهری دارد كه بر اساس تكامل ابزار تولید صورت می گیرد و این تكامل نیز قهری است، اوضاع تاریخ هم قهرا تغییر می كند. بعد ماركس روی اصولی كه نشان داده است پیش بینی می كند كه جامعه در یك مرحله ی معین تاریخ به طور جبری به سوسیالیسم گرایش پیدا می كند؛ نقش انسان فقط در این حد است كه در همین مسیر سوسیالیسم عمل كند و الا سوسیالیسم را به عنوان یك طرح فلسفی ذكر كردن فقط یك رؤیا و خیال و آرزوست و چندین هزار سال پیش هم مفاهیمی از قبیل عدالت و مساوات به عنوان یك آرزو مطرح بوده است ولی بدون در نظر گرفتن شرایط اجتماعی؛ یعنی نقش انسانها در به وجود آوردن سوسیالیسم بیش از نقش یك ماما در به دنیا آمدن بچه نیست و همان طور كه متولد شدن بچه از مادر شرایط خاصی دارد و در موقعیت خاصی رخ می دهد كه نه قبل از آن و نه بعد از آن می تواند متولد شود، سوسیالیسم هم در شرایط خاص تاریخی به طور جبری به وجود می آید؛ فقط انسانها باید جریان طبیعی را بشناسند و به همان جریان طبیعی كمك كنند. این است ابتكار اساسی ماركس. بعدا خود آندره پی یتر در این كتاب خواهد گفت [1]كه دگرگونی و تحولی كه از نظریات هگل به نظریات ماركس صورت گرفته در دو مرحله انجام شد: مرحله ی اول، تحولی بود كه به وسیله ی فوئرباخ صورت گرفت و مرحله ی دوم، تحولی بود كه به وسیله ماركس صورت گرفت، و بعد آن را به همین صورت مطرح می كند و می گوید مسأله ی ماتریالیسم تاریخی را ماركس مطرح كرد و سپس از ماتریالیسم تاریخی به ماتریالیسم فلسفی رفت. او چنین ادعا می كند ولی در پاورقی ای كه منابع ماركس را ارائه می دهد [2]، نشان می دهد كه حتی همین نظریه ی ماتریالیسم تاریخی و جبر علمی نیز صد در صد ابتكار ماركس نیست و قبل از او و نزدیك به زمان او دیگران نیز این مسأله را طرح كرده بودند ولی باید گفت كه ماركس آن را به صورت كامل تر و جامع تری مطرح كرده است.

---