ولی مسأله مهم این است كه این «نه ی» بالقوه، عامل حركت نیست و عامل انتقال از این مرتبه ی بعد نیست، فقط مسأله استعداد و امكان است، كه در باب حركت تا مرحله ی قبل طی نشود امكان مرتبه ی بعد نیست و تا شئ وجود پیدا نكند امكان انعدام برایش نیست.

ولی این آقایان می خواهند هر مرتبه را كه نفی كننده خود می دانند مانند یك عنصر جداگانه ای از «بود» خودش به شمار آورند، اما ما كه شئ را نفی خودش می دانیم آن را یك عنصر جداگانه ای نمی دانیم، آن را یك وجودی می دانیم كه مستعد وجود دیگر است، بالفعل یك چیز است و بالقوه وجود دیگر؛ اگر می گوییم نفی خودش است، این تعبیر مجازی است، به اعتبار اینكه استعداد نفی خودش را در بر دارد، و «نه» به این معنی یك واقعیت در مقابل «بود» نیست كه با یكدیگر جنگ داشته باشند و از جنگ اینها انتقال به مرتبه ی بعد حاصل شود و در نتیجه انتقال از هر مرتبه ای به مرتبه ی دیگر نیاز به علت بیرونی نداشته باشد، بلكه بدون شك رابطه ی مراتب با یكدیگر رابطه ی امكانی است.

در اینجا هرچند حرف ما با حرف آنها از نظر ظاهر قریب الافق می شوند و ما هم قبول داریم كه هر مرتبه ای از حركت متضمن عدم خودش است و با نوعی مسامحه می گوییم هر مرتبه ای از حركت در عین اینكه خودش خودش است «نه ی» خودش و نفی خودش هم هست (البته نفی بالقوه) و در باب حركت هر مرتبه ای بذر مرگ خودش را در بر دارد و می شود مرتبه ی دیگر باشد و بالقوه می شود «نه» باشد، اما باز رابطه ی هر مرتبه با عدم بالفعل خودش و وجود مرتبه ی بعدی رابطه ی قوه است و كافی نیست كه وجود مرتبه ی بعد را توجیه بكند و علت تامه مرتبه ی دیگر باشد، و لهذا به فعلیت رسیدنش نیاز به علتی دارد ماورای حركت [1].

پس حرف اینها تا یك مقدار با حرف ما یكی است و در مقدار معتنابهی از مسیر با ما همراهند و سپس راهشان از ما جدا می شود.

اگر بگویند: به دلیل اینكه امكان عدم خودش را در بر دارد، عدم خودش را در بر دارد، باز درست است و حتی می توانند یك قدم بالاتر بروند و مجازا بگویند: شئ عین عدم خودش است. تا اینجا درست است، ولی از اینجا به بعد، راهشان منحرف می شود، و لغزشها و خطاها شروع می گردد، چون تعبیرهای مجازی و مسامحی را به طور حقیقت تلقی می كنند و می گویند: شئ هم هست و هم نیست، و «نیست» را هم یك امر بالفعل و عینی در نظر می گیرند و مدعی می شوند كه در عالم عین و واقع، هستی و نیستی با هم جمع شده اند و همان بذر نیستی كه در شئ هست كوشش می كند كه شئ را به جلو ببرد، و این سخنی است بسیار نادرست، و تمام حرفهایی كه اینها در باب حركت گفته اند از قبیل اینكه حركت دیالكتیكی خودسان و قائم به ذات است و مائو گفته است حركت دیالكتیكی نیاز به ماوراء خود ندارد چون براساس تضاد توجیه می شود، همه به همین غلط و اشتباهی كه در اینجا ذكر كردیم برمی گردد، و این تضادی كه با تحلیل فلسفی می توانیم به آن برسیم هیچ گاه نمی تواند محرك باشد.

---