حال این با حرفهای فلسفه ی ما در كجا ارتباط پیدا می كند؟ در فلسفه ی ما مطلبی مطرح است و آن این است كه آیا اساساً ممكن است متحرك عین محرك باشد؟ كه تقریباً این خودش منحل به دو مسئله می شود: یكی این كه بگوییم اساساً متحرك نیازمند به محرك نیست؛ اصلاً چه كسی گفته است كه یك حركت نیازمند به محرك است؟ یعنی حركت نیازمند به عاملِ دهنده، به عامل محرك، به فاعل نیست؛ حداكثر این است كه نیازمند به قابل یعنی متحرك باشد، نه فاعل یعنی محرك. اینجا دو بحث مطرح می شود، یكی اثبات اینكه حركت نیازمند به محرك هست، طبیعت و ذات حركت به نحوی است كه امكان ندارد بدون اینكه نیرویی در كار باشد حركت به وجود بیاید.

بحث دیگر همین مطلب اینجاست. نمی گوییم متحرك محرك نمی خواهد، ولی یك شی ء خودش محرك خودش باشد. آنجا هم باز می گویند یك شی ء می تواند خودش محرك خودش باشد اما یك شی ء مركب، یعنی یك شیئی كه دارای دو حیثیت و دو خصوصیت است، از یك خصوصیت دهنده ی حركت باشد و از یك خصوصیت دیگر گیرنده، و الاّ آنجا كه پای دهندگی و گیرندگی در كار باشد محال است كه یك شی ء از حیثیت واحد، هم دهنده باشد و هم گیرنده، كه مساوی با این است كه یك شی ء در آن واحد هم واجد چیزی باشد، از آن جهت كه دهنده است، و هم فاقد آن چیز باشد از آن جهت كه گیرنده است؛ یعنی شی ء از آن جهت كه گیرنده و قابل چیزی است باید فاقد آن باشد تا بگیرد و از آن جهت كه دهنده ی آن چیز است باید به نحوی واجد آن باشد تا آن را بدهد. بنابراین یك شی ء مركب از دو حیث می تواند هم دهنده باشد هم گیرنده. مثال می زنند كه یك طبیب می تواند خود معالجه كننده ی خود باشد، یعنی هم خود معالج باشد و هم خود متعالج باشد، اما این از دو جنبه است، طبیب از جنبه ی نفس و روح و علم خودش معالج است و از جنبه ی بدن خودش متعالج. این دو حیثیت مختلف است، و الاّ عیناً از همان حیثیتی كه معالج است نمی تواند متعالج باشد. بعد كه این بحث را طرح كردند می گویند پس در طبیعت، یك شی ء می تواند در آن واحد هم محرك باشد هم متحرك (نه به آن معنا كه شی ء متحرك باشد محرك نداشته باشد) اما از دو جهت و دو حیثیت. بعد بحث دیگری طرح می شود كه اگر شیئی در طبیعت محرك باشد خودِ محرك هم باید متحرك باشد، یعنی نمی شود شی ء در طبیعت باشد و محركِ غیر متحرك باشد؛ یعنی بحث روی محرك می آید كه خود محرك كه محرك این متحرك است ثابت است یا متحرك؟ از ایندو نمی تواند بیرون باشد. بعد ثابت می كنند كه هر محركی همین قدر كه وابسته به طبیعت و ماده باشددر عین حال متحرك هم باید باشد، یعنی باز خودش نیاز به محرك دیگری دارد. در نهایت امر همه ی محركها باید منتهی بشود به محرك غیر متحرك. اینجاست كه می گویند طبیعت در حركت خودش بالأخره نیازمند به یك نیروی محرك غیر متحرك است. این را من به طور اجمال و سربسته و خلاصه گفتم برای اینكه رابطه ی این مسئله را با آنجا كه در فلسفه ی ما ارتباط پیدا می كند درك كنید.