دو مسئله ای كه در جلسه ی پیش مطرح كردیم لازم است كه از نظر قرآنی بحثش را ادامه بدهیم. یكی این مسئله كه آیا انسان بالطبع اجتماعی است یا نه؟ یعنی اجتماعی بودن برای انسان جزء خلقت انسان است و انسان به گونه ای آفریده شده است كه اجتماعی باشد؟ و یا اینكه نه، انسان در طبیعت به صورت منفرد آفریده شده است، عوامل خارجی و اجباركننده انسان را وادار به زندگی اجتماعی كرده است؟ خلاصه، طبیعت اصلی انسان را به زندگی اجتماعی وادار می كند و می كشاند یا علل خارجی؟ به آیاتی از قرآن استدلال شده است كه از نظر قرآن انسان بالطبع و به حسب خلقت و فطرت اجتماعی است. اینها دو دسته آیات است. یك دسته آیاتی كه تقریباً این مطلب را به اصطلاح با دلالت مطابقی بیان می كند و دسته ی دیگر آیاتی است كه به دلالت التزامی بیان می كند. مقصودمان از دلالت مطابقی و التزامی همان است كه منطق می گوید كه یك وقت چیزی را در منطوق لفظ بیان می كنند، و یك وقت چیز دیگری را بیان می كنند كه لازمه ی آن این است. آن را دلالت مطابقی و این را دلالت التزامی می گوییم.