و همچنین در دعوت انبیای گذشته. قرآن دعوت انبیای گذشته را هم نقل می كند كه آنها چگونه در میان قوم خودشان دعوت و تبلیغ می كردند و احیاناً صحنه هایی از آن جریانها نقل می كند. ببینیم از انبیای گذشته چگونه نقل كرده، چه صحنه هایی را انتخاب كرده؛ چون اینها را كه نقل می كند به عنوان یك درس نقل می كند(فَاقْصُصِ اَلْقَصَصَ لَعَلَّهُمْ یَتَفَكَّرُونَ) [1]. مثلاً در سوره ی آل عمران آیه ی 144 ببینید قرآن با چه نوع بیانی نقل كرده. بعد از داستان احد است و آن شایعه ای كه آنجا پیدا شد كه پیغمبر كشته شد و عده ای روی همین شایعه فرار كردند، كه آیه فرمود: وَ ما مُحَمَّدٌ إِلاّ رَسُولٌ قَدْ خَلَتْ مِنْ قَبْلِهِ اَلرُّسُلُ أَ فَإِنْ ماتَ أَوْ قُتِلَ اِنْقَلَبْتُمْ عَلی أَعْقابِكُمْ وَ مَنْ یَنْقَلِبْ عَلی عَقِبَیْهِ فَلَنْ یَضُرَّ اَللّهَ شَیْئاً وَ سَیَجْزِی اَللّهُ اَلشّاكِرِینَ. حضرت محمد نیست مگر پیامبری كه قبل از او هم پیامبران دیگری بودند، یعنی پیامبران دیگر آمدند، رفتند، مرگ و میر دارند، این هم یك پیغمبری است، حالا گیرم [از دنیا رفت، ] آیا اگر پیغمبر بمیرد یا كشته شود شما باید به عقب برگردید؟ پیغمبر پیام خدا را رسانده. اگر پیغمبر مرد شما كه نباید به جاهلیت خودتان برگردید، باید به اسلام وفادار بمانید، و هر كسی كه به عقب و قهقرا برگردد به خودش ضرر زده، به خدا كه ضرر نزده، و خداوند سپاسگزاران را پاداش می دهد. بعد: وَ ما كانَ لِنَفْسٍ أَنْ تَمُوتَ إِلاّ بِإِذْنِ اَللّهِ كِتاباً مُؤَجَّلاً. خلاصه اجل دست خداست. هیچ كس نمی میرد مگر به اجازه و به اذن حق؛ نوشته ای است، وقتش معین و مشخص. وَ مَنْ یُرِدْ ثَوابَ اَلدُّنْیا نُؤْتِهِ مِنْهاهركسی پاداش دنیا بخواهد ما هم دنیا به او می دهیموَ مَنْ یُرِدْ ثَوابَ اَلْآخِرَةِ نُؤْتِهِ مِنْهاآن كسی هم كه پاداش آخرت بخواهد از آخرت به او می دهیموَ سَنَجْزِی اَلشّاكِرِینَ [2]. صحنه ای كه می خواستیم بگوییم از اینجاست:

وَ كَأَیِّنْ مِنْ نَبِیٍّ قاتَلَ مَعَهُ رِبِّیُّونَ كَثِیرٌ فَما وَهَنُوا لِما أَصابَهُمْ فِی سَبِیلِ اَللّهِ وَ ما ضَعُفُوا وَ مَا اِسْتَكانُوا وَ اَللّهُ یُحِبُّ اَلصّابِرِینَ [3]. چقدر پیامبرانی در گذشته بوده اند كه مردان الهی بسیاری همراه و در ركاب آنها جنگیده اند و هرچه در راه خدا به آنها رسیده است (یعنی هرچه سختی در راه خدا رسیده است) سست نشدند، وهن و سستی در آنها پیدا نشدهوَ ما ضَعُفُواحالت ضعف پیدا نكرده اند (شاید ضعف بیشتر ناظر به جنبه های روحی باشد)وَ مَا اِسْتَكانُوابه تذلل نیفتاده اند، شهامت و اراده ی خودشان را در مقابل دشمن از دست نداده اند. وَ اَللّهُ یُحِبُّ اَلصّابِرِینَ خداوند مقاومت كنندگان و خویشتنداران را دوست می دارد. وَ ما كانَ قَوْلَهُمْ إِلاّ أَنْ قالُوا رَبَّنَا اِغْفِرْ لَنا ذُنُوبَنا وَ إِسْرافَنا فِی أَمْرِنا وَ ثَبِّتْ أَقْدامَنا وَ اُنْصُرْنا عَلَی اَلْقَوْمِ اَلْكافِرِینَ [4]. و هرچه مصائب در راه خدا بر آنها وارد می شد، سخنی كه داشتند جز این نبود كه خدایا از گناهان ما بگذر، یعنی هنوز خودشان را مقصر و كوتاه می دانستند: خدایا اگر ما كوتاهی كردیم تو از ما درگذر. وَ إِسْرافَنا فِی أَمْرِناما در كارهای خود زیاده روی كرده ایم، خدایا باز از ما درگذر. وَ ثَبِّتْ أَقْدامَناپروردگارا قدمهای ما را استوار بگردان، ما را ثابت قدم بدار، به ما صبر و شجاعت عنایت كن. وَ اُنْصُرْنا عَلَی اَلْقَوْمِ اَلْكافِرِینَ ما را بر این مردم كافر پیروزی ده. فَآتاهُمُ اَللّهُ ثَوابَ اَلدُّنْیا وَ حُسْنَ ثَوابِ اَلْآخِرَةِخدا به چنین مردانی هم در دنیا پاداش داد (یعنی پیروزی) و هم نیكی پاداش آخرت را عنایت كرد. وَ اَللّهُ یُحِبُّ اَلْمُحْسِنِینَ [5]و خدای متعال نیكوكاران را دوست می دارد. حالا در اینجا لحن آیه چیست؟ آیا در این آیه كه مربوط به گذشتگان هم هست تكیه فقط روی منافع مادی دنیایی است؟ نه، ضمن اینكهثَوابَ اَلدُّنْیادر آن هست، بیشتر تكیه رویثَوابِ اَلْآخِرَةِاست. پس تنها روی مسائل مادی دنیوی تكیه نكرده است. - در اینجا آیا منظور از ثواب دنیا جنبه های مادی است یا اینكه منظور این است كه در این دنیا معزّز باشند؟ استاد: البته ممكن است كه همه ی اینها [منظور باشد. ] حالا حداكثر عرض می كنیم كه ثواب دنیا معلوم نیست تنها ثواب اقتصادی باشد. درست می گویید؛ یعنی پاداشهایی كه شامل زندگی دنیایشان می شود.

---