بحث ما درباره ی این بود كه دید اسلام را درباره ی مسئله ای كه ما اسمش را مادیت تاریخ گذاشتیم [بیان كنیم. ] البته این همان اسمی است كه دیگران هم گذاشته اند: ماتریالیسم تاریخی؛ ولی ماتریالیسم تاریخی شامل دو مفهوم است: یكی اینكه تاریخ طبیعتاً و ماهیتاً مادی است نه معنوی، و دیگر اینكه جریان تاریخ یك جریان دیالكتیكی است، كه آن به بحث بعدی ما می خورد كه راجع به تكامل تاریخ بحث می كنیم.