نظریات اجتماعی در مورد مذهب نظریات مختلفی است. یكی اینكه مذهب زاییده ی روح جمعی جامعه است. نظر به اینكه روح جمعی احتیاج به یك نوع تقدیس دارد و این امر را ضرور می بیند، مذهب را بر وجدان افراد تحمیل می كند (نظریه ی معروف دوركهیم) . روی این نظریه، مذهب ریشه یالهی و ماورای خود مذهب ندارد، همچنان كه گرایشهای مذهبی ریشه ی فطری ندارد كه در فطرت و نهاد افراد سرشته شده باشد، ولی در عین حال مذهب معلول یك عامل اساسی اجتماعی است كه لازمه ی اجتماع بشری این است كه مذهب هم باید باشد و لهذا مذهب به هیچ شكل منسوخ شدنی نیست. در اینجا هیچ عامل خاص مادی و غیرمادی در قضیه دخالت ندارد؛ این یك ضرورت و جبر اجتماع است. همچنان كه وضع قوانین اخلاقی یك ضرورت اجتماع است و لازمه ی وجود اجتماعی انسان این است كه باید قوانین اخلاقی وجود داشته باشد، لازمه ی وجود اجتماعی انسان این است كه مذهب باید وجود داشته باشد.