از جمله مسائلی كه در بحث مادیت تاریخ باید درباره ی آن بحث كنیم و ببینیم كه نظر قرآن را بالخصوص چگونه می توانیم استكشاف كنیم، خود پدیده ی مذهب به عنوان یك پدیده ی تاریخی است، یعنی مذهب و گرایشهای مذهبی هردو. از باب اینكه مذهب و گرایشهای مذهبی یكی از پدیده های مهم تاریخ است باید ببینیم كه قرآن این پدیده ی تاریخی را چگونه تحلیل و توجیه می كند. برای توضیح مطلب قبلاً نظریاتی را كه در اینجا وجود دارد یا می تواند وجود داشته باشد ذكر می كنیم، بعد می رویم ببینیم كه از قرآن راجع به این پدیده ی تاریخی به نام «مذهب» چه استفاده می شود. راجع به مذهب و گرایشهای مذهبی یك سلسله توجیه های كهنه ی قدیمی وجود دارد كه اینها دیگر حالا مطرح نیست، مانند اینكه خود مذهب صرفاً ناشی از جهل و نادانی در تعلیل حوادث است، و قهراً ریشه ی گرایشهای مذهبی هم جهل یا مثلاً ترس است. می دانیم كه بعدها از مذهب- حتی آنهایی كه قبول ندارند- توجیه اجتماعی كرده اند نه توجیه های فردی و روانی و شخصی.