در جای دیگر، قرآن خطاب به رسول اكرم (ولی نه به صورت سؤال رسول اكرم از خدا بلكه به صورت بیان الهی) یك كار انجام شده را ذكر می فرماید. در سوره ی مباركه ی «أَ لَمْ نَشْرَحْ » می فرماید:

أَ لَمْ نَشْرَحْ لَكَ صَدْرَكَ. .

آیا ما به تو شرح صدر ندادیم؟ .

موسی تقاضای شرح صدر می كند، ولی نسبت به پیغمبر اكرم به صورت یك امر داده شده، قرآن می فرماید: آیا ما به تو شرح صدر ندادیم؟ ظرفیت فراوان ندادیم؟ یعنی ظرفیت فراوان شرط این كار است، و ما این شرط را به تو داده ایم.

وَ وَضَعْنا عَنْكَ وِزْرَكَ. .

این بار سنگین را از دوش تو نهادیم.

آنجا موسی می گفت: «وَ یَسِّرْ لِی أَمْرِی » این بار سنگین را برای من آسان و سبك كن. اینجا قرآن به پیغمبر اكرم می فرماید كه این بار سنگین را از دوش تو برداشتیم.

«اَلَّذِی أَنْقَضَ ظَهْرَكَ. » .

این خیلی حرف است: این بار سنگین كه آنچنان سنگین بود كه داشت پشت تو را می شكست. مخاطب، خاتم الانبیاء است، بار هم جز بار دعوت و تبلیغ و مواجه شدن با مردم نیست، مردمی كه قصد هدایت و راهنمایی بلكه كشاندن آنها به سوی پروردگار را دارد. آنچنان این كار سنگین است كه تعبیر قرآن این است: داشت پشت تو را می شكست. «اَنْقَضَ» ظاهراً معنایش این است: اگر ما سقفی چوبی داشتهباشیم و بارِ بسیار سنگینی (مثلاً عده ی زیادی انسان یا یك شئ سنگین) روی آن باشد كه این چوبها صدایش دربیاید و به اصطلاح معروف جرق و جرق بكند، می گویند: «اَنْقَضَ» یا «نَقَضَ» و یا نظیر این تعبیر. وقتی می خواهد بگوید این بار آنچنان سنگین بود كه گویی صدای مهره های پشت تو داشت شنیده می شد، می فرماید: «أَنْقَضَ ظَهْرَكَ » .

وَ رَفَعْنا لَكَ ذِكْرَكَ. .

ما نام تو را در همه جا بلند كردیم.

باز سخن از سختی كار است:

«فَإِنَّ مَعَ اَلْعُسْرِ یُسْراً. `إِنَّ مَعَ اَلْعُسْرِ یُسْراً. `فَإِذا فَرَغْتَ فَانْصَبْ. `وَ إِلی رَبِّكَ فَارْغَبْ. » [1].

پیغمبر! سخت است كار، اما اگر انسان سختیها را تحمل كند، با سختی سستی هست؛ یعنی سستیها در شكم سختیهاست، هر سختی در درون خودش سستی دارد.

معنایش این است: صبر كن، استقامت بورز. «فَإِنَّ مَعَ اَلْعُسْرِ یُسْراً» . بار دیگر تأكید كرد: «إِنَّ مَعَ اَلْعُسْرِ یُسْراً» كه پیغمبر از این آیه چنین احساس كرد كه همراه هر سختی دو آسانی خواهد بود، كه چهره ی مباركش شكفته شد و بعد هی تكرار می كرد، می فرمود كه یك سختی با دو سستی چه خواهد كرد؟ ! خدای من به من وعده ی آسانی و وعده ی سستی همراه این سختیها داده است. «فَإِذا فَرَغْتَ فَانْصَبْ. `وَ إِلی رَبِّكَ فَارْغَبْ » .

اگر این آیه را مقایسه ای با آیه ی موسی كرده باشید و بعد این جمله ی متواتر میان شیعه و سنّی را در نظر بگیرید كه پیغمبر راجع به علی علیه السلام فرمود:

اَنْتَ مِنّی بِمَنْزِلَةِ هارونَ مِنْ موسی [2].

تو نسبتت به من نسبت هارون به موسی است.

یعنی همچنانكه هارون معاون و شریك موسی در این كار بود، تو هم یكی از آن دو پدر امت هستی؛ در این صورت می بینید اینكه در تفاسیر شیعه آمده و روایات هم ظاهراً تأیید كرده است كه «فَإِذا فَرَغْتَ فَانْصَبْ » ناظر به مقام خلافت امیرالمؤمنین علی علیه السلام است، خیلی خوب به دل می چسبد كه باید هم چنین باشد نه چیز دیگر.

ولی فعلاً بحث ما روی مطلب دیگری است.

---