تنها فكر خوارج كه از نظر متجددین امروز درخشان تلقی می شود تئوری آنان در باب خلافت بود. اندیشه ای دموكرات مآبانه داشتند، می گفتند: خلافت باید با انتخاب آزاد انجام گیرد و شایسته ترین افراد كسی است كه از لحاظ ایمان و تقوا صلاحیت داشته باشد، خواه از قریش باشد یا غیرقریش، از قبایل برجسته و نامی باشد یا از قبایل گمنام و عقب افتاده، عرب باشد و یا غیرعرب. آنگاه پس از انتخاب و اتمام بیعت، اگر خلاف مصالح جامعه ی اسلامی گام برداشت از خلافت عزل می شود و اگر ابا كرد باید با او پیكار كرد تا كشته شود [1] اینها در باب خلافت در مقابل شیعه قرار گرفته اند كه می گوید: خلافت امری است الهی و خلیفه باید تنها از جانب خدا تعیین گردد، و هم در مقابل اهل سنت قرار دارند كه می گویند: خلافت تنها از آنِ قریش است و به جمله ی «اِنَّمَا الْاَئِمَّةُ مِنْ قُرَیْشٍ» تمسك می جویند.

ظاهراً نظریه ی آنان در باب خلافت چیزی نیست كه در اولین مرحله ی پیدایش خویش به آن رسیده باشند، بلكه آنچنان كه شعار معروفشان (لا حُكْمَ اِلاّ لِلّه) حكایت می كند و از نهج البلاغه [2] نیز استفاده می شود، در ابتدا قائل بوده اند كه مردم و اجتماع احتیاجی به امام و حكومت ندارند و مردم خود باید به كتاب خدا عمل كنند.

اما بعد، از این عقیده رجوع كردند و خود با عبد اللّه بن وَهَب راسِبی بیعت كردند [3]

---