سراسر وجود علی، تاریخ و سیرت علی، خلق و خوی علی، رنگ و بوی علی، سخن و گفتگوی علی درس است و سرمشق است و تعلیم است و رهبری است.

همچنانكه جذبهای علی برای ما آموزنده و درس است، دفعهای او نیز چنین است. ما معمولاً در زیارتهای علی و سایر اظهار ادب ها مدعی می شویم كه ما دوستِ دوست تو و دشمنِ دشمن تو هستیم. تعبیر دیگر این جمله این است كه ما به سوی آن نقطه می رویم كه در جوّ جاذبی تو قرار دارد و تو جذب می كنی و از آن نقاط دوری می گزینیم كه تو آنها را دفع می كنی.

آنچه در بحثهای گذشته گفتیم گوشه ای از جاذبه و دافعه ی علی علیه السلام بود.

مخصوصاً در مورد دافعه ی علی به اختصار برگزار كردیم، اما از آنچه گفتیم معلوم شد كه علی دو طبقه را سخت دفع كرده است:

1. منافقان زیرك.

2. زاهدان احمق.

همین دو درس برای مدعیان تشیع او كافی است كه چشم باز كنند و فریب منافقان را نخورند، تیزبین باشند و ظاهربینی را رها نمایند، كه جامعه ی تشیع در حال حاضر سخت به این دو درد مبتلاست.

وَ اَلسَّلامُ عَلی مَنِ اِتَّبَعَ اَلْهُدی