خارجیها در ابتدا آرام بودند و فقط به انتقاد و بحثهای آزاد اكتفا می كردند. رفتار علی نیز درباره ی آنان همان طور بود كه گفتیم؛ یعنی به هیچ وجه مزاحم آنها نمی شد و حتی حقوق آنها را از بیت المال قطع نكرد. اما كم كم كه از توبه ی علی مأیوس گشتند روششان را عوض كردند و تصمیم گرفتند دست به انقلاب بزنند. در منزل یكی از هم مسلكان خود گرد آمدند و او خطابه ی كوبنده و مهیّجی ایراد كرد و دوستان خویش را تحت عنوان امر به معروف و نهی از منكر دعوت به قیام و شورش كرد. خطاب به آنان گفت:

اَمّا بَعْدُ فَوَاللّهِ ما یَنْبَغی لِقَوْمٍ یُؤْمِنونَ بِالرَّحْمنِ وَ یُنیبونَ اِلی حُكْمِ الْقُرْ انِ اَنْ تَكونَ هذِهِ الدُّنْیا اثَرَ عِنْدَهُمْ مِنَ الْاَمْرِبِالْمَعْروفِ وَ النَّهْیِ عَنِ الْمُنْكَرِ وَ الْقَوْلِ بِالْحَقِّ وَ اِنْ مُنَّ وَ ضُرَّ فَاِنَّهُ مَنْ یُمَنُّ وَ یُضَرُّ فی هذِهِ الدُّنْیا فَاِنَّ ثَوابَهُ یَوْمَ الْقِیامَةِ رِضْوانُ اللّهِ وَ الْخُلودُ فی جِنانِهِ، فَأَخْرِجوا بِنا اِخْوانَنا مِنْ هذِهِ الْقَرْیَةِ الظّالِمِ اَهْلُها اِلی كُوَرِ الْجِبالِ اَوْ اِلی بَعْضِ هذِهِ الْمَدائِنِ مُنْكِرینَ لِهذِهِ الْبِدَعِ الْمُضِلَّةِ [1] پس از حمد و ثنا، خدا را سوگند كه سزاوار نیست گروهی كه به خدای بخشایشگر ایمان دارند و به حكم قرآن می گروند دنیا در نظرشان از امر به معروف و نهی از منكر و گفته ی بحق محبوبتر باشد اگرچه اینها زیان آور و خطرزا باشند، كه هر كه در این دنیا در خطر و زیان افتد پاداشش در قیامت خشنودی حق و جاودانی بهشت اوست. برادران! بیرون برید ما را از این شهر ستمگرنشین به نقاط كوهستانی یا بعضی از این شهرستانها تا در مقابل این بدعتهای گمراه كننده قیام كنیم و از آنها جلوگیری نماییم.

با این سخنان، روحیه ی آتشین آنها آتشین تر شد. از آنجا حركت كردند و دست به طغیان و انقلاب زدند. امنیت راهها را سلب كردند، غارتگری و آشوب را پیشه كردند [2]. می خواستند با این وضع دولت را تضعیف كنند و حكومت وقت را از پای درآورند.

اینجا دیگر جای گذشت و آزاد گذاشتن نبود، زیرا مسأله ی اظهار عقیده نیست بلكه اخلال به امنیت اجتماعی و قیام مسلحانه علیه حكومت شرعی است. لذا علی آنان را تعقیب كرد و در كنار نهروان با آنان رودررو قرار گرفت. خطابه خواند و نصیحت كرد و اتمام حجت نمود. آنگاه پرچم امان را به دست ابو ایوب انصاری داد كه هركس در سایه ی آن قرار گرفت در امان است. از دوازده هزار نفر، هشت هزارشان برگشتند و بقیه سرسختی نشان دادند. به سختی شكست خوردند و جز معدودی از آنان باقی نماند.

---