تلقی افراد از عبادت یكسان نیست، متفاوت است. از نظر برخی افراد عبادت نوعی معامله و معاوضه و مبادله ی كار و مزد است، كارفروشی و مزدبگیری است.

همان طور كه یك كارگر، روزانه نیروی كار خود را برای یك كارفرما مصرف می كند و مزد می گیرد، عابد نیز برای خدا زحمت می كشد و خم و راست می شود و طبعاً مزدی طلب می كند كه البته آن مزد در جهان دیگر به او داده خواهد شد.

و همان طور كه فایده ی كار برای كارگر در مزدی كه از كارفرما می گیرد خلاصه می شود و اگر مزدی در كار نباشد نیرویش به هدر رفته است، فایده ی عبادت عابد نیز از نظر این گروه همان مزد و اجری است كه در جهان دیگر به او به صورت یك سلسله كالاهای مادی پرداخت می شود.

و اما اینكه هر كارفرما كه مزدی می دهد به خاطر بهره ای است كه از كار كارگر می برد و كارفرمای ملك وملكوت چه بهره ای می تواند از كار بنده ی ضعیف ناتوان خود ببرد، و هم اینكه فرضاً اجر و مزد از جانب آن كارفرمای بزرگ به صورت تفضل و بخشش انجام گیرد پس چرا این تفضل بدون صرف مقداری انرژی كار به او داده نمی شود، مسأله ای است كه برای اینچنین عابدهایی هرگز مطرح نیست.

از نظر این گونه افراد تار وپود عبادت همین اعمال بدنی و حركات محسوس ظاهری است كه به وسیله ی زبان و سایر اعضای بدن صورت می گیرد.

این یك نوع تلقی است از عبادت كه البته عامیانه و جاهلانه است، و به تعبیر بوعلی در نمط نهم اشارات خدانشناسانه است و تنها از مردم عامی و قاصر پذیرفته است.

تلقی دیگر از عبادت تلقی عارفانه است. بر حسب این تلقی، مسأله ی كارگر وكارفرما و مزد به شكلی كه میان كارگر و كارفرما متداول است مطرح نیست و نمی تواند مطرح باشد. بر حسب این تلقی، عبادت نردبان قرب است، معراج انسان است، تعالی روان است، پرواز روح است به سوی كانون نامرئی هستی، پرورش استعدادهای روحی و ورزش نیروهای ملكوتی انسانی است، پیروزی روح بر بدن است، عالیترین عكس العمل سپاسگزارانه ی انسان است از پدیدآورنده ی خلقت، اظهار شیفتگی و عشق انسان است به كامل مطلق و جمیل علی الاطلاق، و بالأخره سلوك و سیر الی اللّه است.

بر حسب این تلقی، عبادت پیكری دارد و روحی، ظاهری دارد و معنی ای. آنچه به وسیله ی زبان و سایر اعضای بدن انجام می شود پیكره و قالب و ظاهر عبادت است، روح و معنی عبادت چیز دیگر است. روح عبادت وابستگی كامل دارد به مفهومی كه عابد از عبادت دارد و به نوع تلقی او از عبادت و به انگیزه ای كه او را به عبادت برانگیخته است و به بهره و حظی كه از عبادت عملاً می برد و اینكه عبادت تا چه اندازه سلوك الی اللّه و گام برداشتن در بساط قرب باشد.