گفتیم اسلام به زهد دعوت و رهبانیت را محكوم كرده است. زاهد و راهب هردو از تنعم و لذت گرایی دوری می جویند ولی راهب از جامعه و تعهدات و مسؤولیتهای اجتماعی می گریزد و آنها را جزء امور پست و مادی دنیایی می شمارد و به صومعه و دیر و دامن كوه پناه می برد، اما زاهد به جامعه و ملاكهای آن و ایده های آن و مسؤولیتها و تعهدهای آن رو می آورد. زاهد و راهب هر دو آخرت گرایند، اما زاهد آخرت گرای جامعه گراست و راهب آخرت گرای جامعه گریز. در لذت گریزی نیز ایندو در یك حد نمی باشند؛ راهب سلامت و نظافت و قوّت و انتخاب همسر و تولید فرزند را تحقیر می كند اما زاهد حفظ سلامت و رعایت نظافت و برخورداری از همسر و فرزند را جزء وظیفه می شمارد. زاهد و راهب هردو تارك دنیایند اما دنیایی كه زاهد آن را رها می كند سرگرم شدن به تنعم و تجمل و تمتعات و این امور را كمال مطلوب و نهایت آرزو دانستن است، ولی دنیایی كه راهب آن را ترك می كند كار، فعالیت و تعهد و مسؤولیت اجتماعی است. این است كه زهد زاهد برخلاف رهبانیت راهب در متن زندگی و در بطن روابط اجتماعی است و نه تنها با تعهد و مسؤولیت اجتماعی و جامعه گرایی منافات ندارد بلكه وسیله ی بسیار مناسبی است برای خوب از عهده ی مسؤولیتها برآمدن. تفاوت روش زاهد و راهب از دو جهان بینی مختلف ناشی می شود. از نظر راهب، جهان دنیا و آخرت دو جهان كاملاً از یكدیگر جدا و بی ارتباط به یكدیگرند؛ حساب سعادت جهان دنیا نیز از حساب سعادت آخرت كاملاً جداست بلكه كاملاً متضاد با یكدیگرند و غیرقابل جمع؛ طبعاً كار مؤثر در سعادت دنیا نیز از كار مؤثر در سعادت آخرت مجزاست و به عبارت دیگر وسایل سعادت دنیا با وسایل سعادت آخرت مغایر و مباین است؛ امكان ندارد یك كار و یك چیز هم وسیله ی سعادت دنیا باشد و هم وسیله ی سعادت آخرت.

ولی در جهان بینی زاهد، دنیا و آخرت به یكدیگر پیوسته اند، دنیا مزرعه ی آخرت است. از نظر زاهد آنچه به زندگی این جهان سامان می بخشد و موجب رونق و صفا و امنیت و آسایش آن می گردد این است كه ملاكهای اخروی و آنجهانی وارد زندگی اینجهانی شود، و آنچه مایه و پایه ی سعادت آنجهانی است این است كه تعهدات و مسؤولیتهای اینجهانی خوب انجام شود و با ایمان و پاكی و طهارت و تقوا توأم باشد.

حقیقت این است كه فلسفه ی زهد زاهد و رهبانیت راهب كاملاً مغایر یكدیگر است. اساساً رهبانیت تحریف و انحرافی است كه افراد بشر از روی جهالت یا اغراض سوء در زمینه ی تعلیمات زهدگرایانه ی انبیاء ایجاد كرده اند.

اینك با توجه به متون تعلیمات اسلامی، فلسفه ی زهد را به مفهومی كه تشریح كردیم توضیح می دهیم.