آیا حسین بن علی حادثه ی حماسی دارد یا ندارد؟ آیا شخصیت حسین بن علی یك شخصیت حماسی هست یا نیست؟ ما باید شخصیت حسین بن علی را كه برای ما یك شخصیت انسانی است بشناسیم. این مرد كه ما هر سال به نام او وقتها صرف می كنیم، پولها خرج می كنیم، روزها تعطیل می كنیم، باید خصوصیاتش برای ما شناخته شود، و از جمله خصوصیات او همین است كه آیا حسین علیه السلام یك شخصیت حماسی هست یا نه؟ آیا ما باید با وجود حسین و سرگذشت او یك احساس حماسی داشته باشیم یا یك احساس تراژدی، مصیبت، رثا و نفله شدن؟ .

در اینجا لازم است مختصری توضیح بدهم:

شخصیتهای حماسی كه اغلب در منظومه های حماسی از آنها یاد شده است، جنبه ی نژادی و قومی دارند و این اعمّ است از شخصیتهای افسانه ای مثل رستم و اسفندیار و یا شخصیتهای واقعی مثل جلال الدین خوارزمشاه در تاریخ ایران. غالباً قهرمانان یك قوم، اعمّ از واقعی و افسانه ای، از آن نظر كه انتساب به آن قوم دارند، احساسات آن مردم را تحریك می كنند. اصولاً قهرمان دوستی و قهرمان پرستی جزء سرشت بشر است، مخصوصاً وقتی كه قهرمان، تعلقی هم به انسان داشته باشد كه انسان بخواهد به او افتخار كند. این قهرمانهای كشتی كه موفقیتی به دست می آورند براستی مردم برای آنها ابراز احساسات می كنند، یا قهرمانی كه هالتر بلند كرده و ركورد را شكسته و مثلاً سه كیلو بیشتر از ركورد جهانی بالا برده است چقدر تاج گل نثارش می كنند، و یا برای كسی كه كشتی گرفته و با یك فن حریف خود را ضربه فنی كرده است براستی ابراز احساسات می كنند.

اینها به خاطر این است كه قهرمان دوستی و قهرمان پرستی در سرشت بشر است و ضمناً او از قهرمان ملت و قوم خودش تجلیل می كند نه از قهرمان دیگری. در كشتیهای بین المللی، افراد هر ملت (چه آنهایی كه آنجا حاضرند و چه آنهایی كه از رادیوها گوش می كنند) احساساتشان متوجه هموطنان خودشان است كه افتخاری برای وطن و قوم خودشان كسب كنند. ما وقتی داستان رستم و اسفندیار و افراسیاب و این طور چیزها را می خوانیم، چون می گویند افراسیاب از ما وراء النّهر و از یك ملت دیگری بوده و رستم از ملت ایران بوده است قهراً دلمان می خواهد كه همیشه تفوّق با رستم باشد، و افسانه ساز هم افسانه ها را چنان ساخته است كه با ذائقه ی ما جور دربیاید، یعنی همیشه آن طرف مغلوب و محكوم و این طرف غالب و قاهر باشد. این حماسه ها حماسه های قومی است، یعنی اختصاص به یك قوم و نژاد معین و یك آب و خاك معین دارد. اما مطلب در مورد حسین علیه السلام غیر از این است. حسین یك شخصیت حماسی است اما نه آن طور كه جلال الدین خوارزمشاه یك شخصیت حماسی است و نه آن طور كه رستم افسانه ای یك شخصیت حماسی است. حسین یك شخصیت حماسی است اما حماسه ی انسانیت، حماسه ی بشریت، نه حماسه ی قومیت. سخن حسین، عمل حسین، حادثه ی حسین، روح حسین، همه چیز حسین هیجان است، تحریك است، درس است، القاء نیروست، اما چه جور القاء نیرویی؟ چه جور درسی؟ آیا از آن جهت كه مثلاً به یك قوم بخصوصی منتسب است؟ یا از آن جهت كه شرقی است؟ یا از آن جهت كه مثلاً عرب است و غیر عرب نیست؟ یا به قول بعضی از ایرانیها از آن جهت كه زنش ایرانی است؟ ! .

اساساً در وجود حسین علیه السلام یك چنین حماسه هایی نمی تواند وجود داشته باشد و علت شناخته نشدن حسین هم همین است. چون حماسه ی او بالاتر و مافوق این گونه حماسه هاست، كمتر افراد می توانند او را بشناسند. حالا ببینیم كه واقعاً چگونه است.

شما در جهان یك شخصیت حماسی مانند شخصیت حسین بن علی از نظر شدت حماسی بودن و از نظر علوّ و ارتفاع حماسه یعنی جنبه های انسانی نه جنبه ی قومی و ملی، پیدا نخواهید كرد. حسین سرود انسانیت است، نشید انسانیت است و به همین دلیل نظیر ندارد، و به جرأت عرض می كنم كه نظیر ندارد. شما در دنیا حماسه ای مانند حماسه ی حسین بن علی پیدا نخواهید كرد، چه از نظر قدرت و قوّت حماسه و چه از نظر علوّ و ارتفاع و انسانی بودن آن، و متأسفانه ما مردم این حماسه را نشناخته ایم.