در فقه مسأله ای مطرح است به نام «ولایت از قبل جائر» . مخصوصاً در زمان ائمّه این مسأله را زیاد سؤال می كردند، می گفتند: یا بن رسول اللّه! این خلفا، خلفای جور و ظلم هستند. ما از اینها پست دولتی به اصطلاح بگیریم یا نگیریم؟ اسلام دستورش این است كه نه، از اینها پست نگیرید. ولی بعد می فرمود: اگر تو از ناحیه ی آنها پستی می گیری كه آن پست وسیله می شود كه تو بر امر به معروف و نهی از منكر قدرت پیدا كنی، این كار را قطعاً انجام بده. در كتب فقهی ما این مسأله مطرح است. محقّق در شرایع دارد، شهیدین [1]دارند. منتها بعضی می گویند: «اُسْتُحِبَّتْ» و بعضی می گویند: «وَجَبَتْ» یعنی می گویند این كاری كه كمك دادن و اعانت به ظالم است (مثلاً علیّ بن یقطین می خواهد وزیر هارون ظالم ستمگر غاصب بشود) واجب است؛ یعنی این كاری كه فی حدّ ذاته حرام است، اگر وسیله ای باشد برای اینكه قدرتی به دست آوری كه از این قدرت در راه امر به معروف و نهی از منكر استفاده كنی، نه تنها بر تو حرام نیست بلكه واجب است.

امام موسی بن جعفر علیه السلام راجع به محمّد بن اسماعیل بن بزیع و علیّ بن یقطین، دو نفر از شیعیان كه در دستگاه ظلم خلفا بودند ولی در آن دستگاه رفته بودند برای اینكه مقاصد الهی را پیش ببرند، می فرماید: شما ستارگان خدا در روی زمین هستید؛ تو نرفتی آنجا كه منفعت پرستی كنی، جاه پرستی كنی، برای اینكه پول به دست آوری، تو رفتی در آنجا تا هدف اسلام را پیش ببری. ببینید! كار تحصیل قدرت برای امر به معروف و نهی از منكر تا آنجا مهم است، تا آنجا واجب است كه اسلام می گوید یك عمل صددرصد حرام را به خاطر آن می توانی مرتكب بشوی. یعنی این عمل كه در ذات خود و در صورتی كه تو فقط برای این بخواهی آن را انجام بدهی كه جزء جلال آن دستگاه بشوی و در آن هیچ هدف امر به معروف و نهی از منكر یعنی هدف خدمت به اسلام نداشته باشی حرام است، به منظور خدمت به اسلام كه واقعاً به اسلام خدمت كنی، این حرام تبدیل به واجب و به قول بعضی از فقها مثل محقّق در شرایع مستحب می شود. حد اقل حرام تبدیل به مستحب می شود. از اینجا شما بفهمید كه مسأله ی قدرت این نیست كه اگر تصادفاً قدرتی پیدا شد، امر به معروف بكن و اگر تصادفاً قدرتی پیدا نشد، نه.

دلیل دیگر نادرست بودن این حرف كه می گویند اگر قدرت تصادفاً پیدا شد امر به معروف و نهی از منكر واجب می شود، اگر نه، نه، پس تحصیل قدرت واجب نیست، این است كه ما باید ببینیم اسلام برای امر به معروف و نهی از منكر چه ارزشی قائل است. ببینیم با ارزشی كه اسلام برای امر به معروف و نهی از منكر قائل است، اصلاً آیا امكان دارد كه بگوید این وظیفه را مسلمین هنگامی باید انجام بدهند كه اتفاقاً و تصادفاً قدرت داشته باشند ولی اگر قدرت نداشتند، دیگر نه، و هیچ وظیفه ای هم ندارند كه بروند قدرت را به دست بیاورند تا امر به معروف و نهی از منكر كنند؟

---