متناسب با همین مطلب، مسأله ی دیگری در تبلیغ مطرح است و آن مسأله ی رفق و لینت و نرمش یعنی پرهیز از خشونت است. كسی كه می خواهد پیامی را، آن هم پیام خدا را به مردم برساند تا در آنها ایمان و علاقه ایجاد بشود، باید لیِّن القول باشد، نرمش سخن داشته باشد. سخن هم درست مثل اشیاء مادی، نرم و سخت دارد. گاهی یك سخن را كه انسان از دیگری تحویل می گیرد، گویی راحت الحلقوم گرفته، یعنی این قدر نرم و ملایم است كه دل انسان می خواهد به هر ترتیبی كه شده آن را قبول كند. گاهی برعكس، یك سخن طوری است كه گویی اطرافش میخ كوبیده اند، مثل یك سوهان است، آن قدر خار دارد، آن قدر گوشه و كنایه و تحقیر دارد و آن قدر خشونت دارد كه طرف نمی خواهد بپذیرد.

وقتی كه خداوند موسی و هارون را برای دعوت فردی مثل فرعون می فرستد، جزء دستورها در سبك و متد دعوت فرعون می فرماید: «فَقُولا لَهُ قَوْلاً لَیِّناً لَعَلَّهُ یَتَذَكَّرُ أَوْ یَخْشی » [1]با این مرد متكبّر و فرعون به تمام معنا (كه دیگر كلمه ی «فرعون» نام تمام این گونه اشخاص شده) با نرمی سخن بگویید؛ وقتی كه شما با چنین مردم متكبّری روبرو می شوید، كوشش كنید كه به سخن خودتان نرمش بدهید، نرم با او حرف بزنید، باشد كه متذكّر بشود و از خدای خودش، از ربّ خودش بترسد. البته موسی علیه السلام و هارون، نرم و ملایم سخن گفتند ولی او این قدر هم لایق نبود.

قرآن كریم درباره ی پیغمبر اكرم می فرماید: «فَبِما رَحْمَةٍ مِنَ اَللّهِ لِنْتَ لَهُمْ وَ لَوْ كُنْتَ فَظًّا غَلِیظَ اَلْقَلْبِ لاَنْفَضُّوا مِنْ حَوْلِكَ فَاعْفُ عَنْهُمْ وَ اِسْتَغْفِرْ لَهُمْ وَ شاوِرْهُمْ فِی اَلْأَمْرِ فَإِذا عَزَمْتَ فَتَوَكَّلْ عَلَی اَللّهِ إِنَّ اَللّهَ یُحِبُّ اَلْمُتَوَكِّلِینَ» [2]به موجب رحمت و عنایت الهی، تو با مردم نرم هستی، نرمش داری، اخلاق و گفتار تو نرم است، از خشونت اخلاقی و خشونت در گفتار پرهیز داری. راجع به سبك بیان پیغمبر اكرم داستانهای زیادی هست كه نشان می دهد پیغمبر چقدر از خشونت در سخن پرهیز داشته است. قرآن خطاب به پیغمبر می گوید اگر تو یك آدم درشتخو و سنگین دلی بودی، با همه ی قرآنی كه در دست داری، با همه ی معجزاتی كه داری و با همه ی مزایای دیگری كه داری، مردم از دور تو پراكنده می شدند.

نرمش تو عامل مؤثری است در تبلیغ و هدایت مردم، در عرفان و ایمان مردم.

در این زمین داستانهای زیادی است كه اگر بخواهم آنها را ذكر كنم از بحث خود می مانم.

---