] .

وَ إِذْ قالَ رَبُّكَ لِلْمَلائِكَةِ إِنِّی جاعِلٌ فِی اَلْأَرْضِ خَلِیفَةً قالُوا أَ تَجْعَلُ فِیها مَنْ یُفْسِدُ فِیها وَ یَسْفِكُ اَلدِّماءَ وَ نَحْنُ نُسَبِّحُ بِحَمْدِكَ وَ نُقَدِّسُ لَكَ قالَ إِنِّی أَعْلَمُ ما لا تَعْلَمُونَ [1].

زندگی بشر مجموعه ای از تاریكی و روشنایی، زشتی و زیبایی، شر و خیر است.

آنچه فرشتگان دیدند جنبه ی تاریك فرزند آدم بود و آنچه خداوند اشاره كرد قسمتهای روشن آن بود كه بر قسمتهای تاریك بسی ترجیح دارد.

حادثه ی كربلا دارای دو ورق است: ورق سیاه و ورق سفید. از لحاظ ورق سیاه یك داستان جنایی است، داستانی خیلی تاریك و وحشتناك، و ما بعداً در حدود بیست مظهر از بیرحمی و قساوت و دنائت و نامردمی [را كه در این حادثه رخ داده ] نشان خواهیم داد. از این جنبه، در این داستان حد اكثر بیرحمی و قساوت و سبعیّت دیده می شود.

از لحاظ ورق سفید، یك داستان ملكوتی است، یك حماسه ی انسانی است، مظهر آدمیت و عظمت و صفا و بزرگی و فداكاری است.

از لحاظ اول نام این قضیه فاجعه است و از لحاظ دوم قیام مقدس. از لحاظ اول قهرمان داستان شمر است و ابن زیاد و حرمله و عمر سعد و. . . و از لحاظ دوم قهرمان داستان امام حسین است و ابی الفضل و علی اكبر و امثال حبیب بن مُظَهَّر، و زینب و امّ كلثوم و امّ وهب و امثال اینها. از لحاظ اول، این داستان ارزش آن را ندارد كه بعد از هزار و سیصد و بیست و اند سال، با این عظمت، خاطره و ذِكْرایش تجدید بشود، وقتها و پولها و اشكها و تأثرها و احساسات صرف آن بشود، نه از آن جهت كه از داستان جنایی نمی توان استفاده كرد (زیرا جنبه های منفی زندگی بشر نیز ممكن است آموزنده باشد. از لقمان پرسیدند: ادب از كه آموختی؟ گفت: از بی ادبان) و نه از آن جنبه كه این داستان از جنبه ی جنایی چندان مهم نیست یا چندان آموزنده نیست (ما قبلاً ثابت كردیم كه [این داستان ] از این نظر مهم است و گفتیم كه كشته شدن امام حسین بعد از پنجاه سال از وفات پیغمبر به دست مردمی مسلمان بلكه شیعه، معمای بسیار قابل توجهی است) بلكه از آن نظر جنبه ی جنایی قضیه ارزش اینهمه بزرگداشت ندارد كه داستان جنایی در هر شكل و قیافه زیاد است؛ در قرون قدیم، قرون وسطی، قرون جدید، قرون معاصر زیاد بوده و هست. در حدود بیست سال پیش یعنی در حدود سالهای 1940 میلادی بود كه بمبی بر شهری فرود آمد و شصت هزار نفر صغیر و كبیر و بی گناه تلف شد. در شرق و غرب عالم داستان جنایی زیاد واقع شده و می شود و [مثلاً] نادر یك قهرمان جنایی است، همچنین أبو مسلم، بابك خرّم دین. جنگهای صلیبی، جنگهای اندلس مظهرهای بزرگی از جنایت بشرند.

این داستان از نظر دوم یعنی از لحاظ ورق سفیدی كه دارد، اینهمه ارزش را پیدا كرده است. از این جهت است كه كم نظیر بلكه بی نظیر است، زیرا در دنیا افضل از امام حسین بوده است اما صحنه ای مثل صحنه ی امام حسین برای آنها پیش نیامد. امام حسین رسماً اصحاب و اهل بیت خود را بهترین اصحاب و بهترین اهل بیت می شمارد.

لهذا باید جنبه ی روشن و نورانی این داستان، از آن جنبه كه این داستان مصداق «إِنِّی أَعْلَمُ ما لا تَعْلَمُونَ» است نه از آن جنبه كه مصداق «مَنْ یُفْسِدُ فِیها وَ یَسْفِكُ اَلدِّماءَ» است، از آن جنبه كه حسین و زینب قهرمان داستان اند نه از آن جنبه كه عمر سعد و شمر قهرمان داستان اند [بررسی شود. ] (بنت الشّاطی كتابی نوشته به نام «بَطَلَةُ كربلا» ) .

---