سؤال: آیا جابر بن حیّان علم خود را از امام صادق آموخته است؟ .

جواب: عرض كردم كه قسمتی از این مطلب از مجهولات تاریخ است و هنوز تاریخ نتوانسته آن را صددرصد روشن كند. آن مقدار كه هست همین است كه این درسها را از امام صادق آموخت. البته هستند افرادی كه به او اعتماد ندارند و می گویند جابر بن حیّان دوره اش اندكی متأخرتر از امام صادق است. آنها هم كه می گویند متأخرتر است، می گویند او شاگرد بعضی شاگردان امام صادق بوده است. ولی به هر حال آنهایی كه نوشته اند و به این مسأله اعتماد دارند به همین عنوان نوشته اند كه او این درسها را از امام صادق فراگرفت. و عمده این است كه این علوم قبل از او سابقه نداشته است، و این نشان می دهد كه حضرت شاگردان مختلفی در قسمتهای مختلف داشته اند. همه ی افراد [یك ظرفیت روحی و فكری ندارند] چنانكه حضرت امیر به كمیل بن زیاد می فرمود:

«اِنَّ هاهُنا لَعِلْماً جَمّاً لَوْ اَصَبْتُ لَهُ حَمَلَةً» [1]علم فراوانی دارم، افسوس كه آدم مستعدش را پیدا نمی كنم. و بعد فرمود: پیدا می كنم، یكی مستعد و باهوش است اما حقّه باز و دنیاطلب، می خواهد دین را وسیله ی مادی قرار دهد؛ و یكی مقدس و متدین است ولی احمق است و استعداد علمی ندارد. یك آدمی كه هم استعداد علمی داشته باشد و هم استعداد اخلاقی پیدا نكردم.

---