اینجا دو مطلب است: یكی اینكه سختیها و شكنجه ها و گرفتاریهایی كه برای یك نفر در اثر حق گویی و حق خواهی و در اثر شخصیت انسانی و ملكوتی پیش می آید ننگ و عار نیست، افتخار است. راجع به این مطلب كافی است كه نظری به تاریخ بیفكنیم. تاریخ جهان پر است از كشته شدنهای شرافتمندانه و زندانی شدنها و زجر و شكنجه دیدنها در این راه. این طور گرفتاریها نه تنها مایه ی فخر خود آن بزرگان است بلكه سند افتخار بشریت است.

مطلب دیگر این است كه این گونه سختیها و فشارها وسیله ای است برای تكمیل و تهذیب بیشتر نفس و خالص شدن گوهر وجود انسان، همان طوری كه در مقابل، یكی از چیزهایی كه روحیه را ضعیف و ناتوان و اخلاق را فاسد می نماید تنعم و نازپروردگی است. در میان عوامل فساد اخلاق و تضعیف روحیه، در میان عواملی كه منجر به بدبختی و ناتوانی در زندگی می گردد هیچ چیز به اندازه ی تنعم و نازپروردگی مؤثر نیست.

سختیها و شداید و مشكلات، روح را ورزش می دهد، نیرومند می سازد، فلز وجود انسان را خالص و محكم می كند. رشد و نمو و بارور شدن وجود آدمی جز در صحنه ی گرفتاریها و مقابله با شداید و مواجهه با مشكلات حاصل نمی شود، زیرا تا تعین درهم نریزد و خرد نشود تكامل حاصل نمی شود. به قول مولوی گندم زیر خاك می رود، در زندان خاك گرفتار می شود، در همان زندان است كه شكافته می شود و تعین خود را از دست می دهد و قدم به مرحله ی كاملتر می گذارد، اول ریشه های نازكی بیرون می دهد، طولی نمی كشد كه به صورت بوته ی گندم، به صورت ساقه و خوشه و دانه های زیادتری ظاهر می شود. آن زیر خاك قرار گرفتن مقدمه ی تكامل اوست. باز همین گندم در زیر سنگ آسیا نرم و آرد می شود و بعد نان می گردد و نان بار دیگر در زیر دندان آسیا می شود و جذب بدن می گردد تا بالاخره به عالی ترین مراحل كمال ممكن خود می رسد و به صورت عقل و فهم تجلی می كند.