در درس اول دانستیم كه علم اصول فقه به ما راه و روش و دستور صحیح
استنباط احكام شرعی را از منابع اصلی می آموزد. پس باید بدانیم كه آن منابع
چیست و چندتاست؟ و آیا همه مذاهب و فرق اسلامی درباره آن منابع از هر جهت
وحدت نظر دارند یا اختلاف نظر دارند؟ اگر اختلاف نظری هست چیست؟ اول نظر
علما و فقهای شیعه را درباره منابع فقه بیان می كنیم و ضمن توضیح هریك از منابع،
نظر علمای سایر مذاهب اسلامی را نیز بیان می كنیم:
منابع فقه از نظر شیعه (به استثنای گروه قلیلی به نام «اخباریّین» كه بعداً درباره
نظریات آنها بحث خواهیم كرد) چهارتاست:
1. كتاب خدا، قرآن (و از این پس به تعبیر فقها و اصولیّین به طور اختصار با
عنوان «كتاب» یاد می كنیم) .
2. سنت، یعنی قول و فعل و تقریر پیغمبر یا امام.
3. اجماع.
4. عقل.
این چهار منبع در اصطلاح فقها و اصولیون «ادلّه اربعه» خوانده می شوند.
معمولاً می گویند علم اصول در اطراف ادلّه اربعه بحث می كند. اكنون لازم است
مجموعه آثار شهید مطهری . ج20، ص: 30
درباره هریك از این چهارمنبع توضیحاتی بدهیم و ضمناً نظر سایر مذاهب اسلامی
و همچنین گروه اخباریّین شیعه را نیز بیان نماییم.
بحث خود را از كتاب خدا آغاز می كنیم.