كلمه «مفهوم» در اصطلاح در مقابل «منطوق» است. فرض كنید شخصی می گوید: «اگر همراه من تا خانه من بیایی من فلان كتاب را به تو می دهم. » این جمله در حقیقت یك جمله است به جای دو جمله:

الف. اگر همراه من تا خانه من بیایی من آن كتاب را می دهم.

ب. اگر همراه من تا خانه من نیایی آن كتاب را نمی دهم.

پس در اینجا دو رابطه وجود دارد: رابطه مثبت و رابطه منفی. رابطه مثبت میان همراهی كردن و كتاب دادن در متن جمله آمده و مورد تلفظ و نطق قرار گرفته است.

از این رو آن را «منطوق» می گویند. ولی رابطه منفی به لفظ نیامده و متعلَّق نطق قرار نگرفته است اما عرفاً از چنین جمله ای فهمیده می شود. از این رو آن را «مفهوم» می خوانند.

ما در بحث حجیت خبر واحد خواندیم كه اصولیون از آیه شریفه «نبأ» كه می فرماید: إِنْ جاءَكُمْ فاسِقٌ بِنَبَإٍ فَتَبَیَّنُوا(اگر فاسقی خبری برای شما آورد درباره اش تحقیق كنید و تحقیق نكرده ترتیب اثر ندهید) حجیت خبر واحد را در صورتی كه راوی عادل باشد استفاده كرده اند. این، استفاده از «مفهوم» آیه شریفه است. «منطوق» آیه این است كه به خبر فاسق ترتیب اثر ندهید، اما مفهوم آیه این است كه به خبر عادل ترتیب اثر بدهید.