معاملات به طور كلی، یعنی غیر عبادات، كارهای اجتماعی، یا بگوییم اموری كه با یك نوع تعهد صورت می گیرد، معمولاً تقسیم می شود به عقد و ایقاع. مثلاً نكاح را می گویند عقد و طلاق را می گویند ایقاع، یا قرض دادن و قرض گرفتن را می گویند عقد و ابراء دَیْن یعنی برئ الذمّه كردن طرف را می گویند ایقاع. فرق بین عقد و ایقاع چیست؟ مرحوم آقای بروجردی تعبیر نسبتاً جامع و لطیفی در اینجا داشتند، می گفتند آنجا عقد است كه تصرف مستلزم تصرف در سلطان دو طرف باشد؛ یعنی من در آنچه كه تحت سلطه ی خودم هست تصرف می كنم و بعلاوه در چیزی كه تحت سلطه ی دیگری هست نیز تصرف می كنم، و از این نظر دو نفر باید دخالت داشته باشند. چون من حق دارم در آنچه كه در سلطه ی خودم هست تصرف بكنم اما اگر این امر مستلزم این باشد كه در چیزی هم كه در سلطه ی دیگری هست تصرفی صورت بگیرد، در این صورت او هم باید دخالت داشته باشد. پس قهراً می شود دو طرفی، می شود عقد. اما اگر كاری باشد كه از نظر حقوقی صرفاً در سلطه ی من است و هیچ چیزی در سلطه ی طرف نیست، در این صورت برای تصرف من نیازی به قبول او نخواهد بود و بنابراین می شود ایقاع، مثل مسئله دَیْن كه از همه چیز واضحتر است.

من اگر از كسی طلبكار هستم و می خواهم از طلب خودم صرف نظر بكنم، در اینجا من نمی خواهم تصرفی كرده باشم در چیزی كه در سلطه ی اوست بلكه می خواهم آنچه را كه مربوط به خودم هست بردارم، رفع كنم. بنابراین [ابراء دَیْن ] ایقاع است، نیازی به قبول طرف ندارد.

روی این حساب، در باب بیمه قهراً تصرفِ در سلطه ی دو طرف است: بیمه گر و بیمه گزار، و بنابراین بیمه عقد است.