ممكن است این سؤال پیش بیاید كه چه فرق است بین اینكه انسان درِ قفس را باز كند و آن كبوتر فرار كند و اینكه درِ خانه را باز بگذارد و دزد بیاید و قالیچه را ببرد؟ چطور در آنجا شما ضامن هستید ولی اینجا می گویند ضامن نیستید؟ در اینجا پای یك انسان در كار است كه به هر حال خود او ضامن است و آن دزد است.

مسئله، مسئله اقوائیت (قویتر بودن) سبب از مباشر یا مباشر از سبب است. آنجا كه فاعل بالتسبیب و فاعل بالمباشره هر دو انسان هستند، می گویند: گاهی انسانِ مسبّب و انسانِ سبب به یك اندازه دخالت دارند، گاهی هم آن مباشر دخالتش قویتر است و گاهی به عكس. اگر در یك مورد دو انسان دخالت داشته باشند و دخالت یكی قویتر تشخیص داده شود، آن دیگری ضامن نیست. در مورد مُكرِه و مُكرَه، مسبّب از مباشر قویتر است؛ یعنی آن كه فرمان می دهد و مجبور می كند و تهدید می كند، این انسان مسبّب دخالتش اقوی از آن انسان سببِ مجبور است. لذا ما در آنجا می گوییم: انسانِ مُكرِه ضامن است نه مكرَه، اما در مورد مثال دوم كه یك انسانی در خانه را باز می گذارد بعد یك انسان دیگری كه دارای اراده و اختیار است می آید قالیچه را می برد، ضامن، این انسان دیگر است. در اینجا مباشر اقوی از مسبّب است. بنابراین یك وقت است كه كسی درِ خانه ی دیگری را باز می گذارد و دزدی می آید و قالیچه ای را می برد. در اینجا او ضامن نیست و دزد ضامن است.

ولی اگر انسان درِ خانه ی كسی را باز بگذارد و مثلاً حیوانی وارد این خانه شود و خسارتی وارد كند، اینجا باید گفت كه انسان ضامن است. پس علت ضامن نبودنش در آنجا ضامن بودن یك انسان دیگر است، اقوائیت مباشر است نه اینكه او سببیت ندارد. اما در جایی كه پای انسان دیگر در كار نباشد (مانند مثال اخیر) خود شخص ضامن است. یا فرض كنید یك كسی كلید اتومبیل دیگری را می گیرد و می رود درِ آن را باز می كند و چیزی برمی دارد. وقتی برمی گردد در اتومبیل را قفل نمی كند، بعد یك ضرری به ماشین وارد می شود. اگر ماشین را دزد ببرد، دزد ضامن است. ولی اگر از راه دیگری [بدون دخالت یك انسان ] ضرری وارد شود، این فرد خودش ضامن خواهد بود.

مثال دیگر: كسی دیواری را كج بنا كند، یا از ابتدا درست بنا كند و بعداً متمایل شود، و در اثر ریختن این دیوار جنایتی بر انسانی وارد شود و یا مالی از انسانی تلفشود، آیا صاحب دیوار ضامن است یا نه؟ بله، ضامن است. این مسئله به نوع دیگر خیلی مورد ابتلاست. خانه هایی كه افراد به اجاره می دهند اگر كهنه و فرسوده باشد یعنی در مظانِّ خرابی باشد و احتمال سقوط داشته باشد و بعد سقوط كند بر سر مستأجر یا احیاناً بر سر فرد دیگری كه آنجا بوده و به هر حال مالی یا جانی تلف شود، اینجا مالك ضامن است. در این مورد، هم شرعاً ضامن است و هم اینكه علاوه بر آن، ذمّه ای دارد كه باید بپردازد. از این مسائل زیاد اتفاق می افتد كه خانه های كهنه ی به اصطلاح كلنگی را اجاره می دهند. مثلاً احتیاج به كاهگل دارد، كاهگل نمی كنند بعد باران می آید و چكه می كند و بعد هم خراب می شود و خسارتها وارد می آید. در این طور مواقع آن مالك اصلی ضامن است. یا مثلاً حمّالی كه بار بر پشت دارد به دیواری تكیه می دهد و دیوار خراب شود. در این مورد می گویند اگر واقعاً وضع دیوار طوری بوده كه دنبال بهانه ای بوده تا خراب شود، صاحب آن ضامن است. اما اگر وضع دیوار اینچنین نبوده ولی تكیه ی او تكیه ای بوده كه اصولاً خراب كننده بوده، آن كسی كه این كار را كرده ضامن است. یا شخصی حیوانش را رها می كند و این حیوان می رود در جای دیگر خسارت به بار می آورد.

آیا او ضامن است یا نه؟ و مثالهای متعدد دیگر. ضابطه در همه ی اینها این است كه عرفاً صدق كند كه این شخص منشأ اتلاف شده. این یك قاعده كلی است. و در جایی كه یك انسان دیگر دخالت دارد، ضابطه این است كه از دو انسانِ مسبّب و انسانِ سبب كدامیك دخالتشان اقوی تشخیص داده می شود و كدامیك ضعیفتر.