این خودش یك مسئله ای است. حدیث پیغمبر است: ثَلاثٌ مِنْ مَكارِمِ الاَْخْلاقِ: تَصِلُ مَنْ قَطَعَكَ وَ تُعْطی مَنْ حَرَمَكَ وَ تَعْفوعَمَّنْ ظَلَمَكَ [1]. یك كسی درباره شما مرتكب خطا یا جُنحه و یا جنایتی می شود. البته در اینجا بخشی از عمل مربوط به شخص شماست و بخش دیگر مربوط به جامعه. مثل اینكه قاتلی می آید انسانی را می كشد. این عمل، هم جنبه جنایی دارد و هم جنبه اجتماعی. سخن در آنجاست كه آن عمل به جامعه ارتباط ندارد و حقی در جامعه تولید نمی شود. یك كسی به شما تهمتی زده، دروغی بسته، از شما غیبتی كرده و از این نوع كارها، یا از همان كارها ولی نه از جنبه اجتماعی اش بلكه از جنبه شخصی و فردی اش؛ شما عفو و گذشت می كنید. او تقاضای بخشش می كند، شما هم می بخشید، می گذرید. این عمل نیز یك عمل اخلاقی تلقی می شود مافوق عمل عادی، و یك نوع عمل قهرمانانه.

---