قرآن در مورد اینكه انسان مجهز به یك سلسله الهامات فطری است سكوت نكرده است. در سوره مباركه «والشمس» می خوانیم: وَ اَلشَّمْسِ وَ ضُحاها. `وَ اَلْقَمَرِ إِذا تَلاها. `وَ اَلنَّهارِ إِذا جَلاّها. `وَ اَللَّیْلِ إِذا یَغْشاها.

`وَ اَلسَّماءِ وَ ما بَناها. `وَ اَلْأَرْضِ وَ ما طَحاها. `وَ نَفْسٍ وَ ما سَوّاها. `فَأَلْهَمَها فُجُورَها وَ تَقْواها [1]. آخرین سوگند این است: سوگند به روح بشر و اعتدال آن كه خدای متعال به روح بشر كارهای فجور و كارهای تقوا را الهام كرد كه چه فجور است، چه فسوق است، چه زشت و نباید كردنی است و چه تقوا و پاكی است و باید انجام بشود. وقتی این آیه قرآن نازل شد: تَعاوَنُوا عَلَی اَلْبِرِّ وَ اَلتَّقْوی وَ لا تَعاوَنُوا عَلَی اَلْإِثْمِ وَ اَلْعُدْوانِ ِ [2](بر كارهای نیك و بر تقواها همكاری كنید ولی بر اثمها، گناهها و كارهای دشمنی خیز همكاری نكنید) مردی به نام وابصه آمد خدمت رسول اكرم و گفت: یا رسول اللّه! سؤالی دارم. فرمود: من بگویم سؤال تو چیست؟ بفرمایید. آمده ای كه برّ و تقوا و همچنین اثم و عدوان را برایت تعریف بكنم. گفت: بله یا رسول اللّه، برای همین آمده ام. نوشته اند پیغمبر سه انگشت خود را جمع كردند زدند به سینه وابصه و فرمودند: یا وابِصَةُ! اِسْتَفْتِ قَلْبَكَ، اِسْتَفْتِ قَلْبَكَ، اِسْتَفْتِ قَلْبَكَ [3]این استفتاء را از دل خودت بكن، از قلبت استفتاء كن؛ یعنی خدا این شناخت را به صورت یك الهام به قلب هر بشری الهام فرموده است. این شعر مولوی كه: «گفت پیغمبر كه اِسْتَفْتُوا الْقُلوب. . . » همین حدیث را بیان می كند. یا آیه دیگر قرآن می فرماید: وَ أَوْحَیْنا إِلَیْهِمْ فِعْلَ اَلْخَیْراتِ [4]. در تفسیر المیزان استنباط خیلی شیرینی دارند، می فرمایند: نفرمود «وَ اَوْحَیْنا اِلَیْهِمْ اَنِ افْعَلُوا الْخَیْراتِ» وحی كردیم كه كارهای خیر را انجام دهند. اگر این جور بود همین وحی عادی می شد، یعنی به آنها دستور دادیم. بلكه می فرماید: وَ أَوْحَیْنا إِلَیْهِمْ فِعْلَ اَلْخَیْراتِ خود كار را وحی كردیم، یعنی خود كار را به آنها الهام كردیم.

---