[بنی امیه ] - به تعبیر حضرت زینب- تمام اقطار زمین و آفاق السماء را آنچنان گرفته بودند كه نامی از علی در دنیا وجود نداشته باشد و حرفی از او نباشد. یك عامل اساسی برای اینكه علی علیه السلامدر دنیا نمرد- عوامل ظاهری طبیعی را می گوییم- این بود كه علی سخنانی دارد در نهایت زیبایی. نهج البلاغه واقعا نهج البلاغه است. دشمن هم دلش می خواهد سخنان علی را ضبط و حفظ كند. چقدر ما داریم از فصحا و بلغای عرب، آنها كه با علی هم میانه خوبی ندارند، كه وقتی از آنان می پرسند: تو از كجا به این مقام از فصاحت رسیدی؟ یكی می گوید: صد خطبه از علی حفظ داشتم بعد ذهنم جوشید كه جوشید، دیگری می گوید: هفتاد خطبه حفظ داشتم، و سومی می گوید: حِفْظُ كَلامِ الاَْصْلَعِ. عبدالحمید كاتب، خیلی معروف است، یك نویسنده ایرانی است در دربار آخرین خلیفه اموی معروف به مروان حمار. نویسنده خیلی فوق العاده ای است كه گفته اند: بُدِئَتِ الْكِتابَةُ بِعَبْدِ الْحَمیدِ وَ خُتِمَتْ بِابْنِ الْعَمیدِ [1]. او یا به خاطر تقیه و یا واقعا با علی علیه السلام میانه خوبی ندارد. به او گفتند: تو فن نویسندگی را از كجا آموختی؟ گفت: حِفْظُ كَلامِ الاَْصْلَعِ حفظ كردن سخنان آن كه جلو سرش مو نداشت، یعنی علی علیه السلام. دشمن هم نمی توانست كلام علی را حفظ و ضبط نكند. اینهایی كه می گویند نهج البلاغه ساخته سیّد رضی است و این حرفهای مفت را می زنند [باید توجه داشته باشند كه ] مسعودی درست صدسال قبل از سیّد رضی بوده. او یك مورخی است كه همه قبولش دارند و معلوم هم نیست شیعه است یا سنّی. مسلّم اگر شیعه باشد این جور شیعه ای كه ما امروز هستیم نیست، اندك تمایلی به علی علیه السلام دارد و لااقل دشمن علی نیست. نمی شود او را شیعه حسابی دانست. او در كتاب مُروج الذهب كه آن را صدسال قبل از سیّد رضی نوشته، در بابی تحت عنوان «ذكر لمع من كلامه و اخباره و زهده» [2]كه در آن جمله هایی از كلمات علی علیه السلام را نقل می كند، می گوید: الآن چهارصد و هشتاد و بِضع (یعنی چهارصد و هشتاد و اندی) خطبه از علی نزد مردم محفوظ است؛ در صورتی كه آنچه در نهج البلاغه هست 239 خطبه است، یعنی سیّد رضی كمتر از نصف آنچه را كه مسعودی صورت می دهد آورده است. بنابراین، آن فصاحت خارق العاده علی علیه السلام یعنی آن زیبایی فوق العاده سخنش كه درباره آن گفته اند: دونَ كَلامِ الْخالِقِ وَ فَوْقَ كَلامِ الْمَخْلوقِ (از كلام خالق فروتر و از كلام مخلوق فراتر) نگذاشت این كلمات از بین برود و هنوز هم نگذاشته است و عامل فوق العاده مؤثری است. پس شعر، فصاحت، بلاغت، نثر عالی، تمام اینها از مقوله زیبایی است ولی اینها زیبایی فكری است نه زیبایی حسی؛ یعنی مربوط به چشم و گوش و لامسه و ذائقه و شامّه نیست، فقط و فقط مربوط به فكر انسان است.

---