بعضی می گویند اخلاق پایه ای دارد. همان طور كه اَوَّلُ الدّینِ مَعْرِفَتُهُ خداشناسی سنگ اول دین است، همچنین خداشناسی سنگ اول آدمیت است، و انسانیت و آدمیت و اخلاق بدون شناختن خدا معنا ندارد؛ یعنی هیچ امر معنوی بدون اینكه آن سرسلسله معنویات پایش به میان آید معنا ندارد. اینها دیگر حرف مفت است كه كسی بیاید به نام انسانیت [منادی اخلاق باشد. ] من منطقی را احمقانه تر از منطق برتراند راسل نمی بینم. این مرد فكرش فكر مادی است، دائما می گوید بیایید به خاطر انسانیت چنین كنید. وقتی كه پایه ای در روح بشر نباشد چرا انسانیت؟ به من چه مربوط؟ آن انسان در مقابل من مثل درخت یا گوسفند است. [این اخلاق ] پایه و اساس ندارد و نمی تواند داشته باشد. راجع به منطق دین عرض خواهم كرد كه چطور اساس داشته و چگونه تجربه و آزمایش صحت آن را ثابت كرده و چطور انضباطهای اخلاقی محكم پولادین را به وجود آورده و بعد از این هم به وجود خواهد آورد. اینجا یك اشتباه رخ می دهد و آن این است كه می گویند: اَدَلُّ الدلیل بر امكان شی ء وقوع شی ء است (به قول طلبه ها) . شما چطور می گویید در جامعه ای كه خداشناسی و دین نباشد، انضباط و اخلاق نیست؟ ما می بینیم جامعه عالِم امروز چقدر جامعه منضبط و منظمی است، مردمانی هستند با اخلاق و از حقوق و حدود خودشان تجاوز نمی كنند. الآن ملتهایی در دنیا وجود دارند كه در عین اینكه به امور معنوی پایبند نیستند، هرگز دروغ نمی گویند. ما رفتیم و دیدیم. ملتهای اروپایی و آمریكایی را دیدیم. آنهایشان كه مذهبی نیستند نیز از دروغ و نفاق و تزویر و دزدیو خیانت پرهیز می كنند. پس معلوم می شود كه می توان اخلاقی به وجود آورد و «خودی» را از بین برد بدون اینكه متكی به ایمان و معرفت باشد. این سخن را شما زیاد شنیده اید، خود من هم زیاد شنیده ام و شاید مدتها هم به آن معتقد بودم كه چنین چیزی می شود، ولی حالا مثالی برای شما عرض می كنم.