این دو كلمه نیز در استعمالات عرفا زیاد به كار برده می شود. قشیری می گوید: آنچه
از ناحیه ی بنده است و بنده آن را تحصیل كرده است و لایق مقام بندگی است «فرق»
نامیده می شود، و آنچه از ناحیه ی خداست از قبیل القائات «جمع» نامیده می شود.
كسی كه خدا او را بر طاعات و عباداتش واقف می كند، او در مقام فرق است و كسی
كه خداوند عنایات خود را به او می نمایاند در مقام جمع است.
حافظ:
به گوش هوش نیوش از من و به عشرت كوش
كه این سخن سحر از هاتفم به گوش آمد
ز فكر «تفرقه» باز آی تا شوی «مجموع»
به حكم آنكه چو شد اهرمن، سروش آمد