.

آزادی یكی از بزرگترین و عالیترین ارزشهای انسانی است و به تعبیر دیگر جزء معنویات انسان است [1]. آزادی برای انسان ارزشی مافوق ارزشهای مادی است.

انسانهایی كه بویی از انسانیت برده اند، حاضرند با شكم گرسنه و تن برهنه و در سخت ترین شرایط زندگی كنند ولی در اسارت یك انسان دیگر نباشند، محكوم انسان دیگر نباشند، آزاد زندگی كنند.

می دانید كه مع الاسف [2]بوعلی سینا مدتی وزیر بود. داستان عجیبی از این دوران زندگی او در كتاب نامه ی دانشوران آمده است:

روزی با كوكبه ی وزارت از راهی می گذشت. كنّاسی را دید كه خود بدان شغل كثیف مشغول و زبانش بدین شعر لطیف مترنّم است:

شیخ را از شنیدن آن شعر تبسم آمد. با شكرخنده از روی تعریض آواز داد كه: الحق حد تعظیم و تكریم همان است كه تو درباره ی نفس شریف مرعی داشته ای؛ قدر جاهش این است كه در قعر چاه به ذلت كنّاسی دچارش كرده و عزّ و شأنش این است كه بدین خفت و خواری گرفتارش ساخته ای.

عمر نفیس را در این امر خسیس تباه می كنی و این كار زشت را افتخار نفس می شماری. مرد كنّاس دست از كار، كوتاه و زبان بر وی دراز كرده، گفت: «در عالم همت، نان از شغل خسیس خوردن به كه بار منت رئیس بردن» . بوعلی غرق عرق شد و با شتاب تمام گذشت [3] بوعلی دید منطقی است كه جواب ندارد، واقعیتی است. در منطق حیوانی و خاكی معنی ندارد كه انسان، مرغ و پلو و اسب و كنیز و غلام و برو بیا را رها كند و بیاید كنّاسی كند و بعد، از آزادی و آزادگی سخن براند. آزادی و آزادگی چیست؟ مگر یك چیز محسوس و ملموس است؟ نه، محسوس و ملموس نیست. ولی برای وجدان عالی بشر، آزادی آنقدر ارزش دارد كه كنّاسی را بر اسارت ترجیح می دهد.

آزادی واقعاً یك ارزش بزرگ است. گاهی انسان می بیند در بعضی از جوامع، این ارزش بكلی فراموش شده. ولی یك وقت هم می بیند این حس در بشر بیدار می شود. بعضی افراد می گویند بشریت و بشر یعنی آزادی، و غیر از آزادی ارزش دیگری وجود ندارد؛ یعنی می خواهند تمام ارزشها را در این یك ارزش كه نامش آزادی است محو كنند. [آزادی، تنها ارزش نیست. ] ارزش دیگر عدالت است، ارزش دیگر حكمت است، ارزش دیگر عرفان است و چیزهای دیگر.

---