نویسنده ی كتاب محمّد، پیامبری كه از نو باید شناخت [1]دو چیز را خوب پرورش داده است [2]. یكی از آن دو چیزی كه خوب مجسم كرده، این است كه پیغمبر صلی الله علیه و آله در شرایطی قرار می گرفت كه از نظر سیاسی و اجتماعی امیدش از همه جا قطع بود، تمام شرایط علیه او بود و بین او و پیروزی به اندازه ی یك مو هم پیوند نبود ولی پیغمبر هیچ وقت اراده ی خودش را نمی باخت؛ اراده ی پیغمبر در همه ی احوال مانند كوهی بود كه یك ذره تزلزل در آن پیدا نمی شد. واقعاً قدرت روحی پیغمبر در این مدت بیست و سه سال عجیب است! وقتی انسان مطالعه می كند، حیرت انگیز است و شاعر- كه ظاهراً حسّان بن ثابت است- در زمان خود پیغمبر درست گفته است:

بعلاوه پیغمبر از نظر قدرت و قوّت ظاهری هم مردی قوی بود. اندام پیغمبر، اندام یك دلیر و یك دلاور بود. مردی قوی و شجاع بود و مجموع اندامش اندام یك مرد شجاع بود: كانَ بادِناً مُتَماسِكاً [3]پیغمبر نه چاق بود و نه لاغر، متوسط بود؛ بدنش گوشت داشت اما گوشت متماسك. بدن متماسك یعنی مثل بدن آدمهای ورزشكار، از این جهت كه گوشت بدنشان سفت و محكم به یكدیگر چسبیده است. آدمهایی كه چاق هستند و پی در بدنشان جمع شده، گوشت بدنشان شل است، ولی پیغمبر این جور نبود.

اصلاً شجاعت پیغمبر در حدی بود كه علی علیه السلام می فرماید: گاهی كه شرایط بر ما سخت می شد به پیغمبر پناه می بردیم:

وَ كُنّا اِذَا احْمَرَّ الْبَأْسُ اتَّقَیْنا بِرَسولِ اللّهِ صلی الله علیه و آله [4].

حدود هشت سال پیش [5]كه برای اولین بار به مكه مشرف شدم، خوابی در مكه دیدم كه خیلی عجیب بود! در آنجا پیغمبر اكرم را از پشت سر مشاهده كردم، اندام عجیبی دیدم و در عالم خواب به یاد جمله ی امیرالمؤمنین افتادم، گفتم بی جهت نیست كه علی علیه السلام می فرماید: وَ كُنّا اِذَا احْمَرَّ الْبَأْسُ اتَّقَیْنا بِرَسولِ اللّهِ صلی الله علیه و آله. .

پیغمبر اكرم اینچنین بود: قوی بود، شجاع بود، قوّت را ستایش می كرد و شجاعت را نیز ستایش می كرد.

پس در اسلام قوّت و قدرت ستایش شده؛ یعنی اسلام آن را به عنوان یك ارزش برای انسان می شناسد.

مطلبی را مختصراً عرض می كنم و تفسیرش برای جلسه ی بعد باشد، و آن اینكه در اسلام قدرت و توانایی یك ارزش از ارزشهای انسانی در كنار چندین ارزش دیگر است كه مجموعاً همه ی این ارزشها در كنار یكدیگر انسان كامل اسلام را تشكیل می دهد. آقای نیچه در تمام ارزشها فقط همین یك ارزش را دیده است. معلوم است، اگر همه ی شاخه های یك درخت را بزنند و یك شاخه را نگه دارند، فقط همان شاخه رشد می كند و همه ی شاخه های دیگر از بین می رود. فرق مكتب نیچه و مكتب اسلام در این است كه در مكتب نیچه انسانیت یك ارزش بیشتر ندارد و آن توانایی و قدرت است، پس همه ی ارزشهای دیگر محو و فدای این ارزش می شود. ولی در اسلام، قدرت یك ارزش از مجموعه ی چندین ارزش متعالی در انسان است. وقتی این ارزش در كنار سایر ارزشها قرار گرفت، آنوقت شكل دیگری پیدا می كند.

و لا حول و لا قوّة الاّ باللّه العلیّ العظیم

---