توجیه چهارم توجیهی است كه بسیاری از نویسندگان زمان ما در واقع برای اینكه توجیهی از حافظ برای خودشان پیدا كرده باشند ذكر می كنند كه اصلاً توجیه و تأویل نمی خواهد، ظاهر اشعار حافظ كه این همه می ستایی و می پرستی كرده و از شاهد و شاهدبازی و از عیش و از دم غنیمت شمردن سخن گفته است، همه حقیقت است و هرچه در این زمینه ها گفته اصلاً فكر حافظ همین بوده و آن حرفهای عارفانه كه حافظ در فلان شعر فلان نظر عرفانی را گفته یا در فلان شعر دیگر فلان مقام عرفانی را گفته، اینها توجیه و تأویل است، كسانی كه به شعر حافظ علاقه می ورزیده اند و حافظ و شعر حافظ را دوست داشته اند و نمی خواستند حافظ را به صورت یك فاسق و فاجر و مرد رند لاابالی معرفی كنند، ناچار آمده اند به توجیه و تأویل شعرهایش پرداخته اند؛ نه، شعر حافظ همین است، باطن و ظاهرش همین است. اولاً شعر او جدی است نه تخیل و شعر به معنای منطقی (برخلاف نظر اول) و ثانیاً یك گونه و یكدست است از اول تا آخر (برخلاف نظر امثال براون كه می گویند در حالات مختلفِ خودش گفته و برخلاف نظر كسی كه گفته است در دو دوره از عمرش این شعرها را گفته) ؛ همه یكدست است و مقصود هم همین است.

یك وقت مقاله ای- گویا در اطلاعات- خواندم. آقای محیط طباطبایی مقاله ای نوشته بودند تحت عنوان اینكه: چه اصراری هست بر اینكه ما حافظ را بی دین بدانیم؟ بعد شواهد و ادلّه ای تاریخی ذكر كرده بودند كه این جور نبوده و اصلاً تاریخ زمان حافظ او را یك مرد متدین می شناسد، و ایشان معتقد است كه حافظ را در عصر خودش و عصرهای بعد شیعه هم می دانستند. یكی دو روز بعد دیدیم كه یك نفر از همین نویسندگان مجلات، مقاله ای نوشته و عكس خودش را هم چاپ كرده - كه حافظ اگر آن عكس را می دید وحشت می كرد! - كه ارزش حافظ در همین عصیان حافظ است، در همین است كه اصلاً پایبند اصول و مقررات زمان خودش- و به قول او عادات زمان- نبوده؛ تمام ارزش حافظ در همین پشت پا زدن به اینها بوده است.

در این زمینه هم كتاب خیلی نوشته اند (فعلاً نمی خواهم اسمی ببرم، لزومی هم ندارد) ، مقاله خیلی نوشته اند، در مجلاتْ زیاد راجع به حافظ بحث كرده اند و همه ی قضاوتها هم در همین زمینه بوده است.