نظر دیگر این است كه شعر حافظ از اول تا آخر یكدست است و همه هم عارفانه است و تمام آن شعرهایی هم كه در كمال صراحت در زمینه های ضد عرفانی گفته شده است، یك سلسله اصطلاحات است كه عرفا و شعرایِ این گونه دارند و مقصودشان از می، از شاهد، از زلف، از خط، از خال، از هرچه كه در این زمینه ها هست، یك معانی دیگری است. اگر به اینها بگوییم به چه دلیل شما این حرف را می زنید؟ خواهند گفت كه اولاً بعضی اشعار حافظ در كمال صراحت و بدون هیچ گونه توجیهی معانی عرفانی را در حد اعلی گفته كه همین قدر اگر ما آن را به صورت یك شعر- یعنی همین جور گفتنِ تنها- ندانیم و جدی بدانیم (كه فرض بر این است) آنها را دیگر به هیچ شكل نمی توانیم به معانی جسمانی و مادی توجیه كنیم. به عبارت دیگر به قول اصولیین و فقها، اگر ما در كلام یك نفر كه مطمئن هستیم تناقض نخواسته بگوید بلكه یك مطلب را خواسته بگوید، مطلبی را می بینیم كه ظاهرش متناقض است، اگر یكی ظاهر باشد و دیگری اظهر، ظاهر را به اظهر حمل می كنیم نه اظهر را به ظاهر، یعنی اظهر را قرینه ی ظاهر می گیریم نه ظاهر را قرینه ی اظهر. و بعلاوه خود حافظ در اشعار خودش گاهی به این امر تصریح می كند.

ما حافظ را دروغگو كه نباید بدانیم، گاهی خودش تصریح می كند كه شعر من معرفت است [1]، مثلاً:

این هم البته یك نظر است. ما آن سه نظر را كه رد كردیم، حتی نظر اول را اگر یادتان باشد عرض كردم ما نمی توانیم دلیلی منطقی اقامه كنیم بر ضد آن كه حافظ فقط یك شاعر بوده و غیر از شعر هدفی و ایده ای نداشته، یك صنعتگر و یك نقاش بوده است؛ ولی در مجموع اشعار حافظ- مخصوصاً شعرهای عرفانی و آن سوز و گدازهای عجیب- یك نفر آشنا با شعر حافظ نمی تواند بپذیرد كه این شعرها كار یك صنعتگر بی روح است، اما كسی هم اگر بگوید من قبول ندارم، با دلیل هم نمی شود حرفش را رد كرد.

ما ماندیم و این دو بیان [كه هر دو معتقد به ] یك گونگی حافظ هستند ولی با صد و هشتاد درجه اختلاف، یا كاملاً از این طرف و یا كاملاً از آن طرف. ما اول می رویم سراغ آنهایی كه شعر حافظ را یك گونه می دانند و هیچ گونه تأویل معنوی قائل نیستند، می گویند همین ظواهر مادی را باید گرفت، بلكه آن عرفانیاتش همه الفاظ بی محتواست. حال، ما می خواهیم روی این فرضیه تحقیق كنیم، ببینیم اگر ما حافظ را این جور بدانیم چه از آب درمی آید. ما كه نباید تعصب به خرج بدهیم، شاید هم حافظ این جور بوده، حالا اگر این جور بوده ببینیم چه از آب در می آید و حافظِ این گونه چه جور موجودی هست؟

---