اگر در مكتبی، جامعه دارای شخصیت و طبیعت شناخته شود، و از طرف دیگر این موجود شخصیت دار یك موجود زنده ی متحول و متكامل و بالنده تلقی شود، باید دید تكامل جامعه را چگونه توجیه و تفسیر می كند؟ یعنی باید دید این مكتب جامعه را به چه شكلی به سوی كمال در تكاپو می داند، به عبارت دیگر تكامل را چگونه تفسیر و توجیه می نماید؟ قرآن مجید، هم بر شخصیت و واقعیت جامعه تأكید دارد و هم بر سیر صعودی و كمالی آن. از سوی دیگر می دانیم مكتبهای دیگر هم بوده و هستند كه ضرورت و جبر تاریخ را بدین سو می دانند، پس لازم است بدانیم كه چه از نظر قرآن مجید و چه از نظر برخی مكتبهای دیگر، تكامل تاریخ را چگونه باید توجیه و تفسیر كرد؟ و مخصوصاً انسانها چه مسئولیتی دارند و چه نقشی باید ایفا نمایند؟ بالاخص «انتظار بزرگ» به چه شكل و چه صورت باید باشد؟