وعظ و تبلیغ و خطابه و منبر یكی از رشته های وابسته به روحانیت ماست. اگر بنا شود درباره ی این قسمت از لحاظ وظیفه ای كه به عهده دارد و خدماتی كه انجام داده و می دهد و نقایصی كه داشته و دارد بحث شود، مقاله ی مستقلی خواهد شد. در اینجا به مناسبت مطالب گذشته همین قدر می گویم كه دستگاه وعظ و تبلیغ ما به نوعی دیگر گرفتار عوام زدگی است. این دیگر به وجوهات و سهم امام مربوط نیست، مربوط به این است كه این كار رسماً به صورت یك شغل و كار و كسب درآمده و عنوان اجرت و مزد بگیری پیدا كرده است؛ یعنی همان موضوعی كه همه ی انبیا به نقل قرآن كریم در موارد متعدده، از آن امتناع می كردند در میان ما جاری و معمول است. بدیهی است به حكم قانون مسلّم عرضه و تقاضا هر چیزی كه جزء مسائل اقتصادی قرار گرفت و از قبیل عرضه داشتن كالا برای فروش شد تابع میل و خواسته ی مصرف كننده است نه تابع مصلحت وی. اگر كالایی كه همه ی طبقات دیگر برای فروش وارد می كنند فقط به خاطر مصلحت وارد می شود، می توان فرض كرد كه وعظ و تبلیغ های حرفه ای ما نیز در جهت مصالح اسلام و مسلمین صورت می گیرد [1]. من منكر وجود خطبای صالح و مصلحت اندیش و خدمات گرانبهایی كه انجام داده و می دهند نیستم، و هم طرفدار این نیستم كه یكباره وضع موجود عوض گردد و ترتیب دیگری داده شود، بلكه طرفدار این نظر هستم كه خود سازمان روحانیت گروهی خطیب و واعظ با برنامه ی صحیح تربیت كند و زندگی آنها را اداره كند و آنها مزد و اجری از رسالت خود نخواهند. این عده خواهند توانست آزاد بیندیشند، وابستگی نداشته باشند. وجود این عده كافی است كه دیگران هم از آنها پیروی كنند. دستگاه وعظ و تبلیغ ما نیز مانند خود سازمان روحانیت حرّیت ندارد، در نبرد با جهالت عوام ضعیف و ناتوان است.

---