اكنون نوبت آن است كه ببینیم علامه ی بزرگوار آیت اللّه امینی، مؤلف جلیل القدر الغدیر، از كدام دسته است و چگونه می اندیشیده است؟ آیا ایشان وحدت و اتحاد مسلمین را تنها در دایره ی تشیع قابل قبول می دانسته اند، یا دایره ی اخوّت اسلامی را وسیعتر می دانسته و معتقد بوده اند اسلام كه با اقرار و اذعان به شهادتین محقق می شود، خواه ناخواه حقوقی را به عنوان حق مسلمان بر مسلمان ایجاد می كند و صله ی اخوّت و برادری كه در قرآن به آن تصریح شده، میان همه ی مسلمین محفوظ است. علامه ی امینی به این نكته كه لازم است نظر خود را در این موضوع روشن كنند و اینكه نقش الغدیر در وحدت اسلامی چیست، آیا مثبت است یا منفی، خود كاملاً توجه داشته اند و برای اینكه از طرف معترضان- اعمّ از آنان كه در جبهه ی مخالف خودنمایی می كنند و آنهایی كه در جبهه ی موافق خود را جا زده اند- مورد سوء استفاده واقع نشود، نظر خود را مكرّر توضیح داده و روشن كرده اند. علامه ی امینی طرفدار وحدت اسلامی هستند و با نظری وسیع و روشن بینانه بدان می نگرند. معظم له در فرصتهای مختلف در مجلدات الغدیر این مسئله را طرح كرده اند و ما قسمتی از آنها را در اینجا نقل می كنیم: در مقدمه ی جلد اول اشاره ی كوتاهی می كنند به اینكه الغدیر چه نقشی در جهان اسلام خواهد داشت. می گویند: «و ما این همه را خدمت به دین و اعلای كلمه ی حق و احیای امت اسلامی می شماریم. » در جلد سوم، صفحه ی 77، پس از نقل اكاذیب ابن تیمیّه و آلوسی و قصیمی، مبنی بر اینكه شیعه برخی از اهل بیت را از قبیل زید بن علی بن الحسین دشمن می دارد، تحت عنوان «نقد و اصلاح» می گویند: . . . این دروغها و تهمتها تخم فساد را می كارد و دشمنیها را میان امت اسلام برمی انگیزد و جماعت اسلام را تبدیل به تفرقه می نماید و جمع امت را متشتّت می سازد و با مصالح عامه ی مسلمین تضاد دارد. نیز در جلد سوم، صفحه ی 268، تهمت سید رشید رضا را به شیعه، مبنی بر اینكه «شیعه از هر شكستی كه نصیب مسلمین شود خوشحال می شود تا آنجا كه پیروزی روس را بر مسلمین در ایران جشن گرفتند» نقل می كنند و می گویند: این دروغها ساخته و پرداخته ی امثال سید محمّد رشید رضاست. شیعیان ایران و عراق كه قاعدتاً مورد این تهمت هستند و همچنین مستشرقان و سیّاحان و نمایندگان ممالك اسلامی و غیرهم كه در ایران و عراق رفت و آمد داشته و دارند خبری از این جریان ندارند. شیعه بلااستثناء، برای نفوس و خون و حیثیت و مال عموم مسلمین اعمّ از شیعه و سنی احترام قائل است. هر وقت مصیبتی برای عالم اسلام در هركجا و هر منطقه و برای هر فرقه پیش آمده است، در غم آنها شریك بوده است. شیعه هرگز اخوّت اسلامی را كه در قرآن و سنت بدان تصریح شده محدود به جهان تشیع نكرده است و در این جهت فرقی میان شیعه و سنی قائل نشده است. نیز در پایان جلد سوم، پس از انتقاد از چند كتاب از كتب قدما از قبیل عِقدالفرید ابن عبد ربّه، الانتصار ابوالحسین خیّاط معتزلی، الفرق بین الفِرَق ابومنصور بغدادی، الفصل ابن حزم اندلسی، الملل و النحل محمّد بن عبدالكریم شهرستانی، منهاج السنه ابن تیمیّه و البدایة و النهایه ابن كثیر و چند كتاب از كتب متأخرین از قبیل تاریخ الامم الاسلامیه شیخ محمّد خضری، فجر الاسلام احمد امین، الجولة فی ربوع الشرق الادنی محمّد ثابت مصری، الصراع بین الاسلام و الوثنیه قصیمی و الوشیعه ی موسی جار اللّه می گویند: هدف ما از نقل و انتقاد این كتب این است كه به امت اسلام اعلام خطر كنیم و آنان را بیدار نماییم كه این كتابها بزرگترین خطر را برای جامعه ی اسلامی به وجود می آورد، زیرا وحدت اسلامی را متزلزل می كند، صفوف مسلمین را می پراكند، هیچ عاملی بیش از این كتب صفوف مسلمین را از هم نمی پاشد و وحدتشان را از بین نمی برد و رشته ی اخوّت اسلامی را پاره نمی كند. علامه ی امینی در مقدمه ی جلد پنجم تحت عنوان «نظریة كریمة» به مناسبت یكی از تقدیرنامه هایی كه از مصر درباره ی الغدیر رسیده است، نظر خود را در این موضوع كاملاً روشن می كنند و جای هیچ تردیدی باقی نمی گذارند، می گویند: عقاید و آراء درباره ی مذاهب آزاد است و هرگز رشته ی اخوّت اسلامی را كه قرآن كریم با جمله ی اِنَّمَا الْمُؤْمِنونَ اِخْوَةٌ بدان تصریح كرده پاره نمی كند، هرچند كار مباحثه ی علمی و مجادله ی كلامی و مذهبی به اوج خود برسد.

سیره ی سلف و در رأس آنها صحابه و تابعین همین بوده است.

ما مؤلفان و نویسندگان در اقطار و اكناف جهان اسلام، با همه ی اختلافی كه در اصول و فروع با یكدیگر داریم، یك جامع مشترك داریم و آن ایمان به خدا و پیامبر خداست. در كالبد همه ی ما یك روح و یك عاطفه حكمفرماست و آن روح اسلام و كلمه ی اخلاص است.

ما مؤلفان اسلامی همه در زیر پرچم حق زندگی می كنیم و تحت قیادت قرآن و رسالت نبیّ اكرم انجام وظیفه می نماییم. پیام همه ی ما این است كه: اِنَّ الدّینَ عِندَ اللّهِ الْاِسْلامُ و شعار همه ی ما لا اله الّا اللّه و محمّدٌ رسولُ اللّه است.

آری ما حزب خدا و حامیان دین او هستیم.

علامه ی امینی در مقدمه ی جلد هشتم تحت عنوان «الغدیر یوحّد الصفوف فی الملأ الاسلامی» مستقیماً وارد بحث نقش الغدیر در وحدت اسلامی می شوند. معظم له در این بحث، اتهامات كسانی را كه می گویند الغدیر موجب تفرقه ی بیشتر مسلمین می شود، سخت رد می كنند، و ثابت می كنند كه برعكس، الغدیر بسیاری از سوء تفاهمات را از بین می برد و موجب نزدیكتر شدن مسلمین به یكدیگر می گردد.

آنگاه اعترافات دانشمندان اسلامی غیرشیعه را در این باره شاهد می آورند و در پایان، نامه ی شیخ محمّد سعید دحدوح را به همین مناسبت نقل می كنند. ما برای پرهیز از اطاله ی بیشتر، از نقل و ترجمه ی تمام گفتار علامه ی امینی تحت عنوان بالا كه همه در توضیح نقش مثبت الغدیر در وحدت اسلامی است صرف نظر می كنیم، زیرا آنچه نقل كردیم برای اثبات مقصود كافی است. نقش مثبت الغدیر در وحدت اسلامی از این نظر است كه اولاً منطق مستدل شیعه را روشن می كند، و ثابت می كند كه گرایش در حدود صد میلیون مسلمان به تشیع- برخلاف تبلیغات زهرآگین عده ای- مولود جریانهای سیاسی یا نژادی و غیره نبوده است، بلكه یك منطق قوی متكی به قرآن و سنت موجب این گرایش شده است. ثانیاً ثابت می كند كه پاره ای اتهامات به شیعه- كه سبب فاصله گرفتن مسلمانان دیگر از شیعه شده است- از قبیل اینكه شیعه غیرمسلمان را بر مسلمانِ غیرشیعه ترجیح می دهد و از شكست مسلمانان غیر شیعه از غیر مسلمان شادمان می گردد، و از قبیل اینكه شیعه به جای حج به زیارت ائمه می رود، یا در نماز چنین می كند و در ازدواج موقت چنان، بكلی بی اساس و دروغ است. ثالثاً شخص شخیص امیرالمؤمنین علی علیه السلام را كه مظلومترین و مجهول القدرترین شخصیت بزرگ اسلامی است و می تواند مقتدای عموم مسلمین واقع شود، و همچنین ذرّیّه ی اطهارش را به جهان اسلام معرفی می كند.