عجبا! دنیای امروز از یك طرف در فلسفه ی خودش كوشش دارد بگوید انسان یك ماشین بیش نیست، همین طوری كه یك ماشین از یك سلسله قطعات درست شده است انسان همین پیكر و بدن است، این بدن هم یك دستگاه ماشینی بیشتر نیست، چیزی كه هست ماشینها فرق می كند، یك ماشین ساده است، مثل ساعت دست شما؛ یك ماشین اهمیت بیشتری دارد، مثل یك هواپیما؛ یك ماشین خیلی عظیمتر است، مثل آپولو؛ و یك ماشین خیلی خیلی عظیمتر است و آن موجودهای زنده هستند و از جمله ی آنها انسان است. انسان یك ماشین بیشتر نیست؛ یعنی انسان را تا حد جماد پایین می آورند. از طرف دیگر دم از حیثیت انسانی می زنند. واقعاً مضحك است! انسان وقتی مقدمه ی اعلامیه ی جهانی حقوق بشر را می خواند می بیند در آنجا دم از حیثیت انسانی می زند، می گوید ما علت العلل سلب آزادیها و تجاوزها و خونریزیها را كشف كردیم: احترام نگذاشتن به آزادی یكدیگر. منشأ این امر چیست؟ این است كه افراد بشر به حیثیت انسانی احترام نمی گزارند و ایمان ندارند. من از اینها می پرسم این حیثیت انسانی كه شما می گویید، چیست؟ آخر این ماشین دیگر حیثیتش چیست؟ اگر واقعاً انسان یك ماشین است كشتنش هم مثل خراب كردن یك ماشین است. آن كسی می تواند دم از انسانیت و حیثیت انسانی و شرف انسانی بزند كه بگوید: وَ لَقَدْ كَرَّمْنا بَنی ادَمَ [1] ما یك كرامت مخصوصی از عالم بالا به بنی آدم دادیم. آن كسی می تواند دم از حیثیت انسانی و بشری بزند، انسان را به انسان مؤمن بكند و انسان را به خدا مؤمن بكند كه دم از اِنّی جاعِلٌ فِی الْاَرْضِ خَلیفَةً [2] می زند. آن كسی می تواند از حیثیت انسانی و آزادی انسانی دفاع كند كه از فَقَعوا لَهُ ساجِدینَ [3] دم می زند، كه ما در این موجود چیزی قرار دادیم: وَ عَلَّمَ ادَمَ الْاَسْماءَ كُلَّها ثُمَّ عَرَضَهُمْ عَلَی الْمَلائِكَةِ فَقالَ اَنْبِؤنی بِأَسْماءِ هؤُلاءِ اِنْ كُنْتُمْ صادِقینَ [4]، بعد به ملائكه گفتیم فَقَعوا لَهُ ساجِدینَ ما یك مقامی از این موجود نشان دادیم كه به فرشتگان گفتیم در پیشگاه او خضوع كنید. پس شرط دوم قدرت اجرایی است. این قدرت اجرایی جز در دست پیغمبران در دست كس دیگری نیست. پس علت اینكه اسلام توانست آزادی بخش به معنی واقعی باشد- كه البته اگر بخواهیم باز راجع به جنبه ی تاریخی قضیه بحث بكنیم باید فصلهای تاریخی در این زمینه بحث بكنیم ولی كم و بیش مثالهایی ذكر كردیم، خودتان هم توجه دارید، فقط می خواهم فلسفه اش را عرض بكنم- این است كه در این نهضت، هم صداقت وجود داشت و هم قدرت اجرایی؛ و به موجب اینها بود كه چنین قدرتی پیدا شد. این شب عزیز را ما به چه مناسبت جشن می گیریم؟ این چه عیدی است؟ به معنی واقعی عید اعلام آزادی بشر است. دیشب عرض كردم «قولوا لا اِلهَ اَلَّا اللّهُ تُفلِحوا» جمله ی اولش نفی و عصیان و تمرد و سرفرود نیاوردن و آزادی است، جمله ی دومش بندگی است.

جمله ی اولش سلب و نفی و فصل است، فَمَنْ یَكْفُرْ بِالطّاغوتِ وَ یُؤْمِنْ بِاللّهِ فَقَدِ اسْتَمْسَكَ بِالْعُرْوَةِ الْوُثْقی [5]، ولی فصل و وصلی، سلب و ایجابی، نفی و اثباتی، آزادی و بندگیی، عصیان و تسلیمی كه توأم با یكدیگر است؛ یعنی این عصیان بدون آن تسلیم میسر نیست و آن تسلیم هم بدون این عصیان حقیقت پیدا نمی كند. این، نفیی است كه پایگاه و نقطه ی اتكائش آن اثبات است، و آن اثباتی است كه شرطش عبور از این نفی است: قولوا لا اِلهَ اِلَّا اللّهُ تُفْلِحوا. خدایا تو را قسم می دهیم به حق صاحب این شب، به حق حقیقت قرآن، به حق وحی رسالت، دلهای همه ی ما را به نور اسلام و ایمان روشن بگردان؛ ما را به حقایق دین مقدس اسلام آشنا بفرما.

خدایا پرتوی از روح ایمان، توحید، آن آزادمنشی اسلامی در روح همه ی ما قرار بده.

خدایا روح ما را از قید رذائل آزاد بفرما، خیر دنیا و آخرت به همه عنایت بفرما.

امشب هم بار دیگر به مناسبت كسالت حضرت آیت اللّه میلانی دامت بركاته پنج «اَمَّنْ یُجیبُ» [6] می خوانیم. . . خدایا همه ی بیماران را، بیماران منظور بالاخص بیمار عزیز منظور را عاجلاً شفا عنایت بفرما.

خدایا اموات همه ی ما را ببخش و بیامرز. رحم اللّه من قرأ الفاتحة مع الصلوات

مجموعه آثار شهید مطهری . ج25، ص: 162

مجموعه آثار شهید مطهری . ج25، ص: 163

مجموعه آثار شهید مطهری . ج25، ص: 164

مجموعه آثار شهید مطهری . ج25، ص: 165

---